Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары


МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ



Download 9,49 Mb.
Pdf ko'rish
bet83/143
Sana14.04.2022
Hajmi9,49 Mb.
#549577
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   143
Bog'liq
6-san-2020

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
91
Дифференциал тенламаларни ечишни Mathcad математик пакети ёрдамида 
ечишни кўриб чиқамиз. Дифференциал тенгламаларни ечиш анча мураккаб. Шу 
сабаб Mathcadда барча диффернциал тенгламаларни маълум чегараланишларсиз 
тўғидан-тўғри ечиш имконияти мавжуд эмас. Mathcadда дифференциаллар тен-
глама ва тизимларини ечишнинг бир неча усуллари мавжуд. Бу усуллардан бири 
Odesolve функцияси ёрдамида ечиш бўлиб, бу усул бошқа усулларга нисбатан энг 
соддасидир. Бу функция Mathcad 2000 да биринчи бор яратилди ва у биринчи бор 
дифференциал тенгламани ечди. Mathcad 2001да бу функция янада кенгайтирилди. 
Odesolve функциясида дифференциал тенгламалар тизимини ҳам ечиш мумкин. 
Mathcad дифференциал тенгламаларни ечиш учун яна кўпгина қурилган функция-
ларга эга. Odesolve функциясидан ташқари уларнинг барчасида, берилган тенглама 
формасини ёзишда анча мураккаблик мавжуд. Odesolve функцияси тенгламани 
киритиш блокида оддий дифференциал тенгламани ўз шаклида, худди қоғозга ёзган-
дек ёзишга имкон яратади (1-расм). Odesolve функцияси ёрдамида дифференциал 
тенгламаларни бошланғич шарт ва чегаравий шартлар билан ҳам ечиш мумкин.
Берилган тенгламани ёзишда худди дифференциаллаш операторини ишлатган 
1-расм. Дифференциал тенгламаларни ечиш.


МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
92
ҳолда ҳам ёки штрихлар билан ҳам ёзиш мумкин. Бошланғич шартни ёзишда эса 
фақат штрих билан ёзиш керак ва уни киритиш учун Ctrl+F7 клавишиларни баравар 
босиш керак.
Odesolve функциясига мурожаат уч қисмдан иборат ҳисоблаш блоки ёзувини 
талаб қилади:
Given калит сўзи;
Дифференциал тенглама ва бошланғич ёки чегаравий шарт ёки дифференциал 
тенгламалар тизими ва унга шартлар;
Odesolve(x,xk,n) функция, бу ерда x – ўзгарувчи номи, xk – интеграллаш чега-
раси охири (интеграллашнинг бошланғич чегараси бошланғич шартда берилади); 
n – ички иккинчи даражали параметр бўлиб, у интеграллаш қадамлар сонини 
аниқлайди (бу параметр берилмаса ҳам бўлади. Унда қадамни Mathcad автоматик 
равишда танлайди). 
Дифференциал тенгламалар тизимини ечиш учун Odesolve функцияси 
кўриниши қуйидагича: Odesolve( <номаълумлар вектори>, x, xk, n) 
Адабиётлар:
1. Асланов Р. М. Гуманитарный потенциал профессионально ориентированного курса 
дифференциальных уравнений в педвузе: Моногр. – М.: Прометей, 1996. – 129 с.
2. Педагогика и психология высшей школы. – Ростов н/Д.: Феникс, 1998. – 544 с. – (Серия 
«Учебники, учебные пособия»).
3. КондауровВ.М., Основин В. С., Просвирнин Ю. Г.Основы вузовской педагогики / Под 
ред.Н. В. Кузьминой. – Л.: Изд-во Ленингр. ун-та,1972. – 311 с.
4. Информационные технологии в образовании:
Учеб. пособие для студентов высш. пед. учеб. заведений. – М.: Академия, 2003. – 192 с.
5. Эдвардс Г., Пенни Э. Дифференциальные уравнения и краевые задачи моделирования и 
вычисление с помощью Mathematica, Maple, и
MATLAB / Пер. с англ. – 3-е изд. – М.: Вильямс,
2008. – 1104 с.
6. ШодиевР.Д., ТурдиевШ.Р. On questions of particularities of teaching mathematics in 
technical higher education institutions (HEI). Austrian Journal of Humanities and Social Sciences № 
9–10.Vienna , 2014.рр 141-144.
РЕЗЮМЕ
Мақолада дифференциал тенгламалар курсининг ўқитилиши ва ахборот технологиялари 
ёрдамида ўқитиш таҳлил қилинган. Олий математикани ўқитишда математик пакетлар ёрда-
мида дифференциал тенламаларнинг аниқ ечимларини ҳисоблаш жараёнларини асослаш ва 
ундан фойдаланишнинг аҳамияти ҳақида фикр юритилган.
РЕЗЮМЕ
В статье анализируется преподавание курса дифференциальных уравнений с использо-
ванием обучающих и информационных технологий. В преподавании высшей математики 
обсуждается важность обоснования и использования процесса вычисления точных решений 
дифференциальных уравнений с использованием математических пакетов.
SUMMARY
The article analyzes the teaching of the course of differential equations using teaching and 
information technology. In the teaching of higher mathematics, the importance of substantiating 
and using the process of calculating the exact solutions of differential equations using mathematical 
packages is discussed.



Download 9,49 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   79   80   81   82   83   84   85   86   ...   143




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish