Редактор: А. Тилегенов Редколлегия ағзалары

МУҒАЛЛИМ ҲӘМ ҮЗЛИКСИЗ БИЛИМЛЕНДИРИЎ
129
Ярманова Ю.Б. 
Қарши ДУ Бошланғич таълим кафедраси ўқитувчиси
Таянч сўзлар: 
бола,жамоа, фаоллик, ижтимоийлашув,ўзаро ёрдам, маънавий қўллаб-
қувватлаш, ғамхўрлик, ҳамдардлик,тарбиячи тарбияланувчилар,шахслараро мулоқот.
Ключевые слова: 
ребёнок, коллектив, активность, социализация, взаипомощь, моральная 
поддержка, забота, сопереживание, воспитатель воспитанников, межлисное общение.
Key words: 
child,community, activism, socialization, mutual assistance, spiritual support, care, 
empathy, foster care, interpersonal communication.
БОЛА ШАХСИНИ ФАОЛ ИЖТИМОИЙ РИВОЖЛАНИШИНИНГ
ПЕДАГОГИК ШАРТ-ШАРОИТЛАРИ
Глобаллашув шароитида замонавий мактабгача тарбия ташкилотлари тарбияла-
нувчисининг қизиқишлари, эҳтиёжлари ва севимли машғулотлари телевизор экран-
ларидан, оммавий ахборот воситаларидан жамоавий ва индивидуал равишда қабул 
қилинаётган узлуксиз ахборот оқими шароитида шаклланмоқда. Кўпинча, уларнинг 
ҳаддан ташқари кўплиги сабабли, болалар уларни ўзлаштириши қийин кечади, шунинг 
учун улар етарли даражада қабул қилинмайди. Бундай маълумотлар одатда жамоанинг 
унга бўлган муносабати билан боғлиқ ва ҳар доим ҳам у ижобий эмас. Бу эса, ўз навба-
тида, шахсий фикрга зид келиши мумкин бўлган жамоатчилик фикрини шаклланти-
ради. Натижада, болада жамоани рад этиш, ёки аксинча, мувофиқлик, ўз фикри, пози-
циясига бефарқ муносабат бўлиши мумкин.
Бу ерда жамоанинг аниқ бир кишига у ёки бу тарзда ижобий йўналтирилган таъсир 
ўтказиш имконияти билан боғлиқ яна бир муаммо пайдо бўлади. Бундан ташқари, имко-
ният нафақат мазкур гуруҳда жамоавий муносабатлар шаклланганлигини аниқлашни, 
балки шахснинг ўзи жамоага қандай алоқаси борлиги, унинг йўналтирилган таъси-
рига ижобий жавоб беришга тайёрлиги билан белгиланади. Акс ҳолда, уни жамоадан 
чиқариш хавфи ҳам мавжуддир.
Реал ҳаётда болалар жамоаси фаолиятини, болаларнинг барчасини қизиқишлари ва 
эҳтиёжларини қондирадиган тарзда ташкил этиш деярли мумкин эмас. Одатда, ушбу 
фаолият катталарнинг индивидуаллиги, уларнинг қизиқишлари, ўзига хосликлари ва 
ташкилотчилик қобилиятлари билан боғлиқ.
Шу сабабли, биргаликдаги қизиқарли фаолият болаларнинг эркин мулоқот 
қилишлари, шахсий ўзига хосликларини ва эркин жамоавий муносабатлар мулоқотини 
ривожлантириш учун алоҳида аҳамиятга эгадир.
Шахслараро мулоқот натижасида шериклик ва дўстлик муносабатлари вужудга 
келади ҳамда ривожланади, шунга мос равишда ўртоқлик ва дўстлик руҳи шаклланган 
кичик гуруҳлар пайдо бўлади. Улар тарбияланувчи шахсини шакллантиришнинг энг 
муҳим омилидир, чунки уларда ўзаро ёрдам, маънавий қўллаб-қувватлаш, ғамхўрлик, 
ҳамдардлик ва шу каби умуминсоний қадриятларнинг асосларига эришилади.
Бу болалар жамоасининг бола учун аҳамиятлилик даражасини пасайтирмайди 
ва шахснинг индивидуал ривожланишига нисбатан нейтрал омил эканлигини 
кўрсатмайди. Агар бола ўзининг индивидуал манфаатлари билан тенгдошларнинг 
диққат-эътиборида бўлса, агар ўртоқлари уни қизиқтирган қадриятлар дунёсига 
қўшилиш учун шароитлар яратилса, у ҳолда жамоа мазкур манфаатларнинг ривожла-
нишида ижобий рол ўйнайди.
Шу билан бирга, болалар манфаатларининг тўлиқ мос келиши ҳар доим ҳам самара 
беравермайди. Тарбияланувчи ўз манфаати ва талабларини биргаликдаги фаолиятда 
қондириши билан бирга, агар улар бирон бир соҳада тенгдошлари манфаатларидан 
ташқарига чиқмаса, у ҳолда у жамоани бойитмайди. 

---