Ushbu kitob mazmuni bilan tanishish sizning ma’naviy sog’lomlashishingiz uchun xizmat qilishi mumkin. Faqat, haqiqatlar nisbiy ekanini bilib yashashni istamagan odamlarga uni tavsiya qilmang

tabiiy bilimlar
dunyoga endi kelgan 
jonzot tirik qolishi uchun zarur. Chaqaloq ham och qolsa yoki biror joyi 
og’risa, yig’lash kerakligini biladi, qattiq tovushdan va yiqilishdan qo’rqadi. 
Bunday tabiiy bilimlar xotiraning har qanday ta’sirdan holi qismida 
saqlanadi va ular hech qachon bizni tark etmaydi. 
Hayot davomida esa tirik mavjudod turli vaziyatlarga duch keladi, 
ularga ongli ravishda munosabat bildiradi va shu munosabatlarini 
xotirasiga kiritib boradi
. Shu yo’l bilan u o’ziga qo’shimcha bilim orttiradi va 
bu 
orttirilgan bilimlar
keyinchalik ishlatish uchun xotiraga yoziladi. Ammo 
ular qandaydir omil 
ta’sirida yo’qotilishi, yangilanishi yoki o’zgartirilishi 
mumkin. 
Hayvon va o’simliklar xotiralaridagi orttirilgan bilimga vaziyat taqazo 
etganda murojaat qiladilar. Boshqa payt ularning bunga, shunchaki, 
vaqtlari bo’lmaydi. Ular muntazam sergak turadilar – atrof dunyodan 
barcha sezgilari orqali ma’lumot olishdan to’xtamaydilar. Chunki ularning 
hayoti shunga bog’liq. 
Odamzod 
esa o’zini turli xil yo’llar bilan mudofaa qilish choralarini 
oldindan 
ko’rib qo’yishni o’rgangan. Shu bois u mudom atrof dunyodan 
xabardor bo’lib turishi shart emas. Bunday bekorchilikdan nima qilarini 
bilmay qolgan aql 
sezgilardan kelayotgan ma’lumotlarni to’xtatib qo’yib, 
xotiradagi eski ma’lumotlarni qayta tahlil qilishga tushadi. Shuning uchun 
xayollariga chuqur kirib ketgan odam yoniga birov kelganini ham sezmay 
qolishi mumkin. 
Sezgilar 
– dehqonchilik uskunalariga o’xshaydi. Ular bizning 
ixtiyorimizga foydalanish uchun berilgan. Xuddi ishlatilmay turgan mehnat 
qurollari zanglab qolganday, ular ham qancha kam ishlatilsa, shuncha 
o’tmaslashib, ojizlashib boradi. Shundan, minglab yillar mobaynida aql 
o’sgani sari, odamzod sezgilari susayib kelgan. 
Barcha jonzotlar hayotining har bir lahzasida sezgilari yetkazayotgan 
ma’lumotlarni bilim qilib to’playdi, bu bilimlarni o’z turini mukammalroq
qilish 
uchun 
ishlatadi. 
Shu 
bilimlar 
sabab, 
atrof 
muhitga 
moslashuvchanroq bo’ladi, yashovchanligi oshadi. Bir so’z bilan aytganda, 
rivojlanishdan to’xtamaydi. 

---

Javlon Juraev
O’zlik Sari Yetti Qadam – 2
www.juraev.uz 
11
Boshqa mavjudot
lardan ko’pincha o’zini yuqori hisoblaydigan
odamzod esa 
ming yillardan beri o’z naslining sezgilari o’lishiga, turli xil 
xatarlarga qarshi turish qobiliyati, immuniteti susayishiga 
– odamzod 
degan turning tabiiy rivojlanishda orqaga qarab ketishiga erishmoqda, 
xolo
s. Yovvoyi tabiatda hech bir jonzot o’z turiga tajovuz qilmaydi – lekin 
tabiiy ildizlaridan uzoqlashgan odamzod tarix davomida bir-birini qirib 
keladi. Bu ham bo’lsa, aql hukmronligi ostida biz taraqqiyotda orqaga 
qarab ketayotganimizdan darak emasmi? 
Tabiiy bilimlar 
– yashab qolish uchun yetarli, xolos. Taraqqiyotda 
ildamlash uchun ko’proq orttirilgan bilim darkor. Buning uchun esa 
ongimizni aql yasab bergan oltin qafasdan chiqarib, unga har bir lahzadan 
bilim olishga imkon berishimiz kerak. Aql anoyi emas 
– u o’z taxtidan 
osonlikcha voz kechmaydi. Lekin, unutmang, uni ham biz orttirganmiz 
– 
demak, jilovlash ham o’z qo’limizda. Tabiiy rivojlanishda ilgari siljishga 
xizmat qiladigan bilimlar 
– ilmdir. Aqlning bilim ustidan to’liq hukmi bor – 
lekin ilm ustid
an uning hech bir hukmi yo’q. Shunday ekan, kuchli shaxs 
bo’lishning eng samarali usuli – ilm orttirishdir.