Erkin umarov mahmud abdullayev

(I. A. Karimov.
0 ‘zbekiston: milliy istiqlol, iqtisod, 
siyosat, mafkura. 77-bet).
K om illikning yana b ir jih a ti V atanga, m illatga, elu yurtga 
sadoqat bilan xizmat qilishdir. Vatanini sevmagan, millatining tarixi 
va taqdiriga loqayd qaraydigan insonning komilligi haqida so‘z 
bo'lishi m um kin emas. Prezidentim izning «elim deb, yurtim deb, 
yonib yashash kerak», degan d a ’vati negizida ana shunday buyuk 
g‘oya yotadi.
Inson kam olotida oilaning roli beqiyos katta ekanligi m a’lum. 
« 0 £zbeklarning aksariyati, — deb yozadi I. A. Karimov, — o ‘zining 
shaxsiy farovonligi to ‘g ‘risida emas, balki oilasining, qarindosh- 
urug‘lari va yaqin odam larining, qo'shnilarining om on-esonligi 
to ‘g‘risida g‘am xo‘rlik qilishni birinchi o'ring a q o ‘yadi. Bu esa 
eng oliy darajada m a’naviy qadriyat, inson qalbining gavharidir» 
(Yuqoridagi asar, 47-bet).
Oila tarbiyasida doimiy ta ’sirchan kuch oiladagi munosabat, oila 
m uh iti, oila a ’zolarining o ‘zaro aloqasi, o ta -o n a , aka-u k a va 
boshqalarning xulq-atvori, madaniy va siyosiy saviyasi, muomala 
madaniyati, oilaning daromadi, yashash sharoiti va boshqa holatlar 
bola kamolotiga ta ’sir qiladigan asosiy omillardir. Oila qanchalik 
tartibli, yaxshi xulq-atvorli, uning a ’zolarinmg o ‘zaro munosabatlari 
samimiy bo‘lsa, oila tarbiyasi ham shunchalik samarali bo'ladi.

---

Tarbiyaning a n ’anaviy va zam onaviy turlari va usullari ko‘p, 
shulardan biri shajaraviy tarbiyadir. Bu tarbiya usuli m a’lum bir 
ajdoddan kelib chiqqan avlodlarning qarindoshlik darajasini iz- 
chillik bilan sanab ko'rsatuvchi hujjatlarga asoslangan bo ‘lib, bunda 
bolalarga ajd o d larin in g kim ligi sh ajara n o m alar o rq ali eslatib 
boriladi. Bu tarbiya usuli orqali ajdodlar bilan faxrlanish hissi 
shakllantiriladi, ularga m unosib b o iish g a d a ’vat etiladi.
Islom da ham har bir m usulm on o'zining yetti pushtini bilishi 
kerakligi t a ’kidlanadi. Shajara tuzish ishini qayta davom ettira- 
yotgan allom alardan biri faylasuf olim O m onulla Fayzullayev 
deyish m um k in. T arixiy h u jjatlarg a asoslanib u kishi Shayx 
Zayniddin Bobo Toshkandiy ibn Shayx Shahobiddin Abu U m ar 
Suhravardiy shajarasini tuzdi. O m onulla Fayzullayev Shayx Z ay­
niddin Boboning 45-avlodi ekanligi m a’lum b o ‘ldi.
M a’naviy yetuklikning shartlaridan biri insoniy sifatlarning 
uyg'unligi masalasidir. Kishining ichki va tashqi dunyosi, sog'lom
fikr va oqilona so'zi bilan amaliy faoliyati, tili bilan dili birday 
b o ‘lishi yetuklik m ezoni va shart-sharoitidir. Bunday uyg‘unlikka 
erishgan odam baxtiyor b o ‘ladi. Bir hakim dan baxtiyor kim? deb 
so'radilar. U «uch narsaning uch narsa bilan, ya’ni fikrni to ‘g‘rilik 
b ilan, so ‘zni rostlik bilan, fe ’lni saxovat b ilan bezagan kishi 
baxtiyor», deb javob beradi.
U lkan yunon faylasufi Suqrot o ‘z nasihatlaridan birida shun- 
day deydi: U ch narsani barbod qilmaslik uchun uch narsani ehtiyot 
qiling: boshdan ayrilmaslik uchun tilingni saqla, nam ozdan ayril- 
maslik uchun tahoratni saqla, yurakdan ayrilmaslik uchun g'azab- 
lanishdan ehtiyot b o ‘l.
Barkam ollikning qirralari k o ‘p ekanligi haqida yuqorida aytib 
o ‘tildi. H ar bir shaxsni ilk yoshligidan boshlab m antiqiy fikrlash- 
ga o'rgatish hayot talabidir. Shunga k o ‘ra, unga har doim m an ­
tiqiy tafakkur yuritish tam oyillarini singdirib borish lozim.
Yoshlami sog‘lom fikrlashga, ayniqsa, mustaqil fikr yuritishga 
o ‘rgatish zarur. Ba’zi bolalar yoshligidan boshlab «men» yoki «o‘zim» 
deb fikr yuritadi. Sharqona tarbiyada o ‘zining gapini, fikrini o ‘tkazishga 
intilish yoki manmanlik hamma vaqt ham qo‘llab-quwatlanmaydi. 
Ko‘pincha, kattalar o‘z fikrlarini o‘tkazishga intiladiiar, shunga qaramay 
mustaqil fikri bor odam odatda «fikrli odam» deyiladi.
M ustaqillik sharoitida to ‘g‘ri m a’nodagi m ustaqil fikrlash har 
b ir yoshning qobiliyati, olam ga faol m unosabatini, m alakasini

---

tarkib toptirishd a m uhim m a ’naviy omil ekanligi ta ’kidlanadi. 
Prezidentim iz «Tafakkur» jurnali m uharriri bilan qilgan suhbatida 
quyidagilarni ta ’kidlagan edi: «Ta’limning yangi modeli jamiyatda 
m ustaqil fikrlovchi erkin Shaxsning shakllanishiga olib keladi. 
0 ‘zining qadr-qim m atini anglaydigan, irodasi baquvvat, iymoni 
butun, hayotda aniq maqsadga ega bo‘lgan insonlarni tarbiyalash 
imkoniga ega b o ‘lamiz. Ana shundan keyin ongli turmush kechirish 
jam iyat hayotining bosh mezoniga aylanadi. Shunda odam olomon 
bo‘lib, har lahzada serkaga ehtiyoj sezib emas, aksincha — o ‘z aqli, 
o ‘z tafakkuri, o ‘z m ehnati, o ‘z m as’uliyati bilan, ongli tarzda, ozod 
va hur inson b o ‘lib yashaydi» (/.