Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Kalit so‘zlar: aorta, silliq muskul, Ca
2
+, alkaloid, sarkoplazmatik retikulum. 
Tadqiqot davomida standart biofizik-fiziologik tadqiqot uslublari, jumladan 
– in vitro sharoitida qontomir preparatining izometrik qisqarish faolligini qayd 
qilish (mexanografiya), ingibitorli tahlil uslublaridan foydalanildi. Olingan 
natijalarni qayta ishlashda OriginPro v. 8.5 SR1 (EULA, Northampton, MA 
01060–4401, AQSh) matematik–statistik tahlil dastur paketidan foydalanildi. 
Aorta qontomirlarda qisqarish va bo‘shashish jarayonlarini boshqarishda 
inozitol 1,4,5-trifosfat retseptori (IP
3
R), rianodin retseptori(RyR) va Ca
2
+-
145 

---

ATFaza (SERCA) kabi sarkoplazmatik retikulum Ca
2
+-tashuvchi tizimlari 
muhim ahamiyatga ega hisoblanadi. Bunda, sarkoplazmatik retikulumdan Ca
2
+-
ionlarning ajralib chiqishini ta’minlovchi va silliq muskul hujayralarida 
qisqarish jarayonlarini rag‘batlantiruvchi IP
3
R ining faollashishi muhim 
ahamiyatga ega hisoblanadi. IP
3
R orqali sarkoplazmatik retikulumdan Ca
2
+-
ionlarini ajralib chiqishiga 1-O-BK alkaloidining ta’sirini tekshirish uchun FE 
yordamida chaqirilgan aorta qisqarishiga uning ta’sirini o‘rgandik. Ca
2
+ 
ionlarisiz FE ta’sirida aorta qisqarishi kuzatiladi, ushbu holatda IP3R orqali 
sarkoplazmatik retikulumdan ajralayotgan Ca
2
+-ionlari hisobiga qisqarish 
vujudga keladi. FE ta’sirida Krebas eritmasi tarkibida Ca
2
+ ionlari mavjud 
bo‘lmagan holatda fazali ko‘rinishdagi qisqarishni yuzaga keltiradi, ya’ni 
dastlab qisqarish amplitudasi ortishi va keyin esa susayishi kuzatiladi. Ca
2
+ 
ionlarisiz FE ta’sirida aorta qisqarishi sarkoplazmatik retikulumda IP
3
R orqali 
Ca
2
+ ionlarini sitozolga chiqarishining ortishi hisobiga amalga oshadi. 
Tajribalarda [Ca
2
+]
out
=0 mM sharoitda fenilefrin (1 mkM) [Ca
2
+]
out
=2,5 mM 
holatga nisbatan 70,4±4,1% ga teng qisqarishini yuzaga keltirishi kuzatildi. 
Bunda aorta qisqarishi sarkoplazmatik retikulum IP
3
R orqali sitozolga Ca
2
+ 
ionlarining chiqishi bilan bog‘liq hisoblanadi va ushbu sharoitda 1-O-BK 1-30 
mkM konsentratsiyalarda dozaga bog‘liq holatda nazoratga nisbatan 15,2±2,6% 
ga kamaytirishi aniqlandi.
Olingan natijalar 1-O-BK alkaloidining relaksant ta’siri plazmalemmada 
joylashgan retseptorga bog‘liq faollashuvchi Ca
2
+–kanali va sarkoplazmatik 
retikulum Ca
2
+–kanali IP
3
R blokadasi bilan bog‘liq ekanligini ko‘rsatadi.