M e t r o L o g I y a V a s t a n d a r t L a s h t I r I s h

3 .9 -r a s m . E la stik se z g ir e le m en tla r .
a
b
' 
e
e l e m e n t l a r 3 . 9 - r a s m d a
tasvirlangan, ularga naychali 
p r u jin a la r ( 3 .9 - r a s m , 
a)
s i l f o n l a r ( 3 .9 - r a s m ,
b)
52

---

yassi v a go friro v k a qilingan m e m b ra n a la r (3 .9 -ra sm , 
d, e),
m em branali qutichalar (3.9-rasm , 
f)
kiradi.
Statik xarakteristikaning shakli va tikligi sezgir elem en tn in g
konstruksiyasiga, materialiga va temperaturaga bog'liq. Ish diapazoni 
elastik deform atsiyalar sohasida, sezgir elem entning bosim bilan
ortiq ch a yuklangan ho llar u ch u n zaxira bilan ta ’m in lan g an h o ld a 
tanlanadi. Sezgir elementlarning elastik holati kuch bo 'yich a bikirlik 
koeffitsiyenti bilan xarakterlanadi:
P S
(3.33)
bunda 
F, St —
m os ravishda elastik sezgir elemengtga tasir etadigan 
kuch va elem entning foydali m aydoni; 
h —
ish nuqtasining siljishi.
P ru jin a li a sb o b la rn in g afzallig i q u rilm a n in g o d d iy lig i, 
is h o n c h lilig i, u n iv e rsia llig i, ix c h a m lig ii va o 'lc h a n a y o tg a n
kattaliklam ing k atta diapazonidan iborat.
N a y c h a s i m o n p r u jtn a l i a s b o b l a r ----------------
Sezgir elem ent sifatida naychasim on m an o m etrik p ru jin a 
ishlatilgan deform atsion asboblar laboratoriya va ishlab chiq arish
am aliyotida keng tarqalgan. A yniqsa, b ir o 'ram li n ay ch asim o n
prujinali asbob — m an o m etr, vakuum m etr, m an o v ak u u m m e tr 
v a d if m a n o m e t r la r ju d a k o 'p
qo'llaniladi. N aychasim on prujinali 
asboblarning ishlash prinsipi o 'l­
chanayotgan bosim ni b ir o'ram li 
yoki k o 'p o 'ra m li n ay ch asim o n
p ru jin an in g elastik deform atsiya 
kuchi b ilan m uvozanatlashtiruvga 
asoslangan.
O 'lchanayotgan ichki va tashqi 
atm osfera bosim lari farqi ta ’sirida 
naychali prujina deformatsiyalanadi: 
n a y c h a k e sim in in g k ic h ik o 'q i 
k a tta la sh a d i, k a tta o 'q i kichik--