2-mavzu. Yo‘l qurilish ishlarini tashqil qilishning asosiy xususiyatlari. Reja

106-rasm. Kalendar qurilish grafigi (1-variant): 
1 - chiziqdi grunt ishlarining ekskavator otryadi ishi; 2 - xuddi shu bir erdagi ishlar uchun; 3 - 
chiziqli grunt ishlarining skreper otryadi ishi; 4 - erdagi ishlar uchun; 5 - tayyorlov ishlari; 6 - 
suv o‘tqazuvchi suvurlar qurilishi; 6a - pavilonlar suriliish; 7 - asosning qo‘shimcha qatlami 
qurilishi; 8 - sement-gruntli asos qurilishi; 9 - sement-beton soplama qurilishi; 10- 
mustahkamlash va pardozlash ishlari; 11 - gruntli va qumli karerlar ishi ; 12 - sement-beton 
zavodi ishi; 13 - sement-grunt sorishmasini tayyorlash uchun surilma ishi; 14 - asfalt-beton 
zavodi ishi; 15 - gruntni ob’ekt oldidagi omborlarga tashish; 
15a - xuddi shuni 
omborlardan yo‘lga tashish; 16- tatssimlovchi polosa va yo‘l chetiga gruntni tashish; 17 - sumni 
ob’ekt oldidagi omborlarga va zavodlarga tashish; 18- o‘simlik gruntini tashish; 19 - rele oldi 

---

omborlarini, ishlab chitsarish korxonalarini, chitst binolar va inshootlarni qurish; 20 - yo‘l-
surilish mashinalarini ta’mirlash; 21 - SBZ montaj silish; 22 - ABZ montaj silish.rasmda 
keltirilgan kalendar grafikka misol 40 km uzunlikdagi 1-toifa avtomobil yo‘lini qurishni tashqil 
qilish uchun ishlab chikilgan. Yo‘l poyini va yo‘l to‘shamai qatlamlarini qurish bo‘yicha
xususiy potoklar ishi muddatlari qurilish rayonining yo‘l-ikdimiy grafigi (36.2-rasmga karang) 
asosida belgilangan. 
Yo‘l to‘shamai konstruksiyasi asosning 30 sm qumli qoplami, 22 sm 
qalinlikdagi sement-gruntli asos, 22 sm qalinlikdagi sement-beton koplamani uz 
ichiga oladi. Yo‘l cheti konstruksiyasi 17 sm qalinlikdagi sement bilan 
mustahkamlangan gruntli asosdan va 5 sm qalinlikdagi bir kavatli asfalt-beton 
koplamadan iborat. 
Yo‘l poyi qurilishi 2 yilga mo‘ljallangan (birinchi yili baland nasiplar 
kuriladi), yo‘l to‘shamai qurilishi DS-110 jamlamasidan foydalanilib bitta yoz 
mavsumi davomida tezkor usulda amalga oshiriladi. Sement va asfalt-beton 
koplamasi, shuningdek sement-gruntli asosning qurilishi birinchi smenada, kolgan 
ishlar esa ikki smenada olib boriladi. 
CHiziqdi grunt ishlari ikkita ixtisoslashtirilgan otryadlar - spreper va ekskavator 
otryadlari tomonidan bajariladi. Ularning xar biri ikkita qurilish mavsumi davomida 
yo‘l buylab xarakatlanib boradi va ishlarni qurilishning ikkinchi yili iyulida tugatadi, 
bunda yo‘l to‘shamaini qurish uchun zarur vaqt zaxirasi koladi. 
CHiziqli ishlar bilan bir vaqtda bir erda olib boriladigan ishlar ham 
boshlanadi. Er kavlash-transport texnikasining gruntli karerlarda va kirish yo‘llarida 
xaddan tashqari zich tuplanib kolishnishiga yo‘l ko‘ymaslik uchun ekskavator 
otryadlari trassa bo‘yicha taksimlanadi. 
CHiziqdi ishlar 57-kilometrdan boshlanadi va unda birinchi karerdan 
foydalaniladi. Bir vaqtning o‘zida 66-kilometrdan bir erdagi ishlar 2-son karerdan 
foydalangan holda olib boriladi. CHiziqli ishlar ikkinchi karer zonasiga 
kuchirilgandan keyin birinchisidan yo‘lning 62 va 64 kilometrlarida yuqori 
nasiplarni qurish uchun foydalaniladi. CHiziqli ishlar uchinchi karer zonasiga 
kuchirilganda xam xuddi shunday yo‘l to‘tiladi - bu paytda bir erdagi ishlar 4-
karerga asoslanib boshlab yuboriladi. 
Yo‘l to‘shamaini qurish bo‘yicha ixtisoslashtirilgan potok iqlim muddatlarga 
muvofiq ikkinchi yilning 5 aprelidan boshlanadi. Yo‘l to‘shamai navbat bilan 7,5 
metrdan ikkita polosada qurilishi sababli, bu potokning tezligi bo‘tun profilning yo‘l 
poyini qurish sur’atlaridan ancha yuqori bo‘ladi. SHuning uchun birinchi navbatda 
qurilishning birinchi yili barpo etilgan yo‘l poyidpan to‘liq foydalanish zarur. 
Yo‘l to‘shamai qurilishi 70-kilometrdan 57-km tomon boshlanadi. Keyin, yo‘lning 
kurilayotgan uchastkasiga etganda, potok kaytariladi va bo‘tun trassa buylab 
ikkinchi polosa kuriladi, shundan so‘ng birinchi polosa qurilishi tugatiladi. Bu 
variant bo‘yicha ikkinchi yilda grunt ishlarini olib borish muddatlari maksimal 
tarzda oshiriladi, yo‘l to‘shamaining kurib bitkazilgan polosasidan to‘tashgan 
polosani qurishda materiallarni tashish uchun foydalaniladi. 
Quvurlarni, shuningdek ko‘p riklar tayanchlari va yo‘l quvurlari asosan yo‘l 
poyi qurilishigacha kurib bitkazilishi kerak. Ko‘p riklarning oraliq qurilmalari yo‘l 
to‘shamaini qurish bo‘yicha ixtisoslashtirilgan potok etib kelguncha montaj 

---

kilinishi lozim. Avtobus bekatlari pavilonlarini yo‘l poyi kurib bitkazilgandan keyin 
qurish maqsadga muvofiq. 
Transport ishlarining optimal tuzilmasi quyidagi ketma-ketlikda ishlab chiqiladi: 
yo‘l uzunligi bo‘yicha materiallar va gruntga bo‘lgan eo‘tiyoj aniklanadi; 
xar bir materialni muayyan masofaga tashish (karerdan yo‘lga yoki zavodga va 
zavoddan yo‘lga) belgilanadi; 
tashish masofalari asosida turli materiallarni tashishda avtomo- billar unumdorligi 
aniklanadi. Ularning unumdorligi grafigini tashish uzoqligiga qarab qurish 
maqsadga muvofiq (107-rasm). 
yo‘l qurilishi ishlarining belgilangan sur’atlari va hajmini ta’minlash uchun 
zaxvatkalarda bo‘tun qurilish muddati davomida materiallar va buyumlarni tashish 
uchun avtomobillarga eo‘tiyoj aniklanadi hamda vaqt bo‘yicha va trassa uzunligi 
bo‘yicha asosiy transport operatsiyalari uchun samosval-avtomobillarga eo‘tiyoj 
grafiklari (epyuralar) tuziladi; 
analitik va grafik usullar bilan avtomobil parkining bo‘tun qurilish muddati 
davomidagi ishi optimallashtiriladi.