3-sinf Tabiatshunoslik A. Bahromov,Sh. Sharipov,M. Nabiyev Ona tili va o`qish savodxonligi tuzuvchilari 1-2-sinf Iroda

11-bob energiya,issiqlikva yorug`lik,tovush
“Energiya” yunoncha so`z 
bo`lib,”harakat”
 degan ma`noni anglatadi. 
Quyosh,yulduzlar,shamol,havo,yonilg`I va suv havzalari energiyaga ega.Biz 
quyosh,elektr,yoqilg`I,shamol,suv energiyasidan foydalanamiz. 
Yorug`lik 
–
nur,u Yerga Quyoshdan keladi.Yorug`lik to`g`ri chiziq bo`ylab 
harakatlanadi.Buyumlarni ko`rish uchun yorug`lik kerak.Yorug`lik 
jismlardan qaytganida biz ularni ko`ramiz.Yorug`lik silliq va yaltiroq 
jismlardan yaxshi qaytadi.Agar yorug`lik yo`li to`sib qo`yilsa soya hosil 
bo`ladi.Quyosh yorug`lik va issiqlik manbai.Issiqlik energiyaning bir turi. 
12-bob harakat -
“Magnit
 
”so`zi qadimgi yunon cho`poni Magnes ismida 
olingan.U yaylovlarda chorva mollarini temir tishli oyoq kiyimida boqib 
yurganida mayda qora toshlar oyoq kiyimini o`ziga tortganini 
payqagan.Magnitning ikkita qutbi bor:shimoliy( N-north) va janubiy ( S-
south) Odatda maxsus tayyorlangan magnitlarning shimoliy qutbi ko`k 
rangda,janubiy qutbi esa qizil rangga bo`yaladi.Magnitlar yaqinlashganda 
har xil qutblar bir-birini tortadi,bir xil qutblar esa bir-biridan 
itaradi.Magnitga ishqalangan metal buyumlar magnitlanib qoladi. 
3-sinf Tabiatshunoslik A.Bahromov,Sh.Sharipov,M.Nabiyev 
1.Kirish 2.Tabiatda suv va havo 3.Yer osti boyliklari 4.Tuproq
5.O`simliklar dunyosi 6.Hayvonot dunyosi 7.Odamning tuzilishi
8.Tabiatni muhofaza qilish 
Globus-Yer sharining kichraytirilgan modeli.Okeanning quruqlikka 
tutashgan qismida dengizlar joylashgan.Dengiz okeanning bir qismidir.Ba`zi 

---

dengizlar quruqlik ichkarisigacha kirib borgan.Daryolar tog`lardan 
boshlanadigan daryolardan hosil bo`ladi,ular o`z yo`lida sharsharalar hosil 
qiladi.Yer yuzining ba`zi botiq joylarida tabiiy ravishda ko`p miqdorda suv 
yig`ilib qoladi.Bunday suv to`plangan joy 
ko`l
 
deb ataladi.O`lkamizda 
Sariqamish,Aydarko`l,Arnasoy kabi yirik ko`llar 
mavjud.Okean,dengiz,daryo,ko`l suvlari yer usti suvlarini tashkil 
etadi.Suvning xususiyatlari:isiganda kengayadi,soviganda torayadi.+100 
0
 
da qaynaydi,0
0
 da eriydi,-0
0
 da muzlaydi.Bizga ko`rinmaydigan havo turli 
gazlar va moddalardan tashkil topgan.Havo tarkibida 
azot,kislorod,karbonat angdrid,suv bug`i va boshqa moddalar bor.Suv va 
tuproqda ham havo bor.
Ob-havoning 
eng muhim holati havo 
haroratidir.Yoz oylarida quyosh nurlari tikroq,qish oylarida yotiq 
tushadi.Yozda harorat +40
0
,qishda -10
0
.Havoning ma`lum vaqt va joydagi 
holatlari