Х. Т. Турсунов, Т. У. Рахимова

5-жадвал 
Ҳаводаги зарарли моддалар меъёрий концентрациясининг юқори 
чегараси, мг/м3 да 
 
Моддалар 
ПДК иш 
ПДК қ 
ПДК ў.с 
Аммиак 
Бензол 
Азот(II) –оксиди 
Олтингугурт (II)-оксиди 
Углерод оксиди 
Водород хлорид 
20 
5 
5 
10 
20 
5 
0,2 
1,5 
0,085 
0,5 
5 
0,2 
0,04 
0,1 
0,04 
0,05 
3 
0,2 
Атмосфера ифлосланишини меъёрлаш учун саноат ва транспортда чиқинди 
чиқариш миқдорлари чегаралаб қўйилади ва ПДВ кўрсаткичлари белгиланади. 
Ҳар бир турғун манбалар учун алоҳида ПДВ меъёрлари тасдиқланади. Ушбу 
меъёрга амал қилиш аҳоли турар жойларида ҳаво ифлосланишининг ПДК 
даражасида бўлишини таъминлайди. 

---

58 
Озон муаммоси. 
Атмосферанинг 20-30 км оралиғида жойлашган ўзига хос 
ҳимоя қобиғи-озон (О
3
) қатламининг сийраклашуви ҳам долзарб экологик 
муаммолардан ҳисобланади. Ер юзида дастлаб 1970-йилларда стратосферадаги 
озоннинг камайиши кузатилди. 1980-йилларда Антарктида устида озоннинг 50% 
га камайиши қайд қилинди. Кўпчилик мутаҳассислар озоннинг камайиши 
техноген йўл билан келиб чиққан деб 
ҳисоблайдилар. 
Атмосферада 
озон 
миқдорининг 
ўзгариши 
табиий 
жараёнлар, 
жумладан, 
қуёш 
фаоллигининг 
ўзгариши, 
бошқа 
омиллар таъсирида ҳам ўзарган бўлиши 
ҳам мумкин. Лекин, сабабларидан 
қатъий назар ушбу муаммони ижобий 
ҳал қилиш йўлларини излаш, чоралар 
кўриш лозимдир. 
17-расм. Антарктида устидаги
«Озон туйнуги»(45) 
Озон қатлами инсонлар ва барча 
жонзотларни қуёшнинг ультрабинафша 
нурларнинг зарарли таъсиридан ҳимоя 
қилади, 
сайёрамизни 
ўзига 
хос 
иситувчи 
«қобиғи» 
ҳисобланади. 
Совуткичларда ишлатиладиган хлорфторуглеродлар (фреонлар-CFCI
3
, CF
2
CIF
2, 
CHCIF
2)
), азот оксидлари таъсирида озон парчаланади. Ер юзи қутбларида, 
айрим ҳудудлар ва йирик шаҳарлар устида озон туйнуклари вужудга келган. 
Озоннинг сийраклашуви натижасида тери раки касаллиги кўпаяди, кўз
касалликлари ортади, ҳайвонларга, ўсимликларнинг фотосинтетик фаоллигига 
таъсир кўрсатади. Ҳозирги кунда озоннинг камайиб бориши билан юзага 
келаётган экологик оқибатларнинг олдини олиш учун миллий, регионал ва 
умумжаҳон миқёсида тадбирлар амалга оширилмоқда. Озон муаммосини ҳал 
қилишга қаратилган Вена Конвенцияси ва мамлакатларнинг озон парчаловчи 
бирикмаларни чиқаришини камайтириш мажбуриятларини олиш бўйича 
Монреаль баённомалари қабул қилинган.