2-Tema: Beloklardıń ximiyalıq dúzilisi, funktsiyası Aminokislotalar, olardıń fizik-ximiyalıq qásiyetleri Beloklardıń fizikximiyalıq qásiyetleri

---

2-Tema: Beloklardıń ximiyalıq dúzilisi, funktsiyası Aminokislotalar, 
olardıń fizik-ximiyalıq qásiyetleri Beloklardıń fizikximiyalıq qásiyetleri. 
 
Reje:
 
1.
Beloklardın` elementar quramı
2.
Beloklardın` funktsiyaları
3.
Aminokislotalar 
4.
Aminokislotalardın` ulıwma qa`siyetleri
5.
Aminokislotalardın` optik qa`siyetleri 
6.
Aminokislotalardın` ximiyalıq qa`siyetleri 
7.
Beloklardın` fizikalıq ximiyalıq qa`siyetleri 
 
1.
 
Beloklardın` elementar quramı
Beloklar – joqarı molekulyar quramalı birikpeler bolıp, aminokislotalardan quralg`an. 
Beloklardın` elementar quramı uglerod, vodorod, kislorod, azot ha`m de ku`kirtten ibarat. Ayrım 
beloklar quramında fosfor, iod, mıs, marganetste ushıraydı. Ta`biyatta ushıraytug`ın ko`pshilik 
beloklar kolloid halında boladı. Barlıq tiri organizmlerdin` quramı beloklardan quralg`an. 
Beloklardı proteinler dep te ataydı. (protos – grekshe birlemshi, muhim). Olar tirishiliktin` barlıq 
protsesslerinde en` muhim bilogik funktsiyalardı orınlaydı. 
2.
 
Beloklardın` funktsiyaları 
1. Katalitik funktsiyası. Beloklar fermentativ qa`siyetke iye. Organizmde ko`plegen ha`r 
qıylı ximiyalıq reaktsiyalar ju`da` joqarı tezlikte alıp barıladı. Olar belok ta`biyatına iye bolg`an 
fermentler ta`sirinde joqarı anıqlıqta ju`redi. Zatlar almasıw protsessinde baratug`ın barlıq 
ximiyalıq reaktsiyalar tek g`ana fermentler ta`sirinde katalizlenedi.
2. Du`zilme funktsiyası. Beloklar basqa zatlar menen birgelikte bologik membranalardın` 
du`ziliwinde qatnasadı. Adam denesin analizlegende onın` quramının` 20% tin belok 
quraytug`ınlıg`ı anıqlandı. Belok adamnın` ha`r tu`rli organlarında ha`r qıylı qatnasta boladı. 
Terinin` 27%tin, skelettin` 20% tin, bulshıq ettin` 22% tin, may qatlamının` 6% tin, bawırdın` 22% 
tin, miydin` 11%tin belok quraydı. 
3. Energetik funktsiyası. 1 g beloktı aqırg`ı o`nimine tarqalıwınan 4,1 kkal energiya ajıralıp 
shıg`adı.
4. Qısqarıw funktsiyası. Aktin, miozin belokları ma`lim birikpelerde toplang`an ximiyalıq 
energiyanı mexanik energiyag`a aylandıradı. 
5. Transport funktsiyası. Organizmnin` tirishiligi ushın kerekli bolg`an barlıq zatlar belok 
ta`biyatlı birikpeler menen tasıladı. Quramalı belok gemoglabin arqalı kletkalarg`a kislorod alıp 
kelinip, uglerod qos okisi alıp ketiledi. 
6. Retseptorlıq funktsiyası. Sırtqı signallardı kletka ishine o`tkeriwde qatnasadı. 
7. Qorg`anıw funktsiyası. Ta`biyiy ha`m jasalma imunitlerdin` antidenelerinin` tiykarın 
beloklar quraydı. Teri quramına keratin belogı kiredi. Antitela tiykarın g-globulin belogı quraydı. 
8. Regulyatorlıq funktsiyası. Bull funktsiyanı orınlawda gormonlardın` a`hmiyeti u`lken. 
Ma`selen; insulin, adrenalin ha`m noradrenalin, tiroksin ha`m basqalar.