Nazariy fizika kursi

E  
energiyasi va p impulsini nolga 
teng deyish mumkin. Bunday elektronlarni erkin elektronlar deyiladi va 
erkin elektronlar deb atom bilan b o g ian ish energiyasi foton bilan 
to ‘qnashish paytda olgan energiyasidan kichik b o ig a n elektronlarga 
aytiladi.
16

---

Rentgen nurlari kvanti bilan to ‘qnashgandan keyin elektronning 
energiyasi 
juda 
katta qiym atga ega b o ‘lishini ko‘rsatish uchun 
nisbiylik nazariyasi formulalaridan zarrachaning massasini uning 
tezligiga bog‘liqligini hisobga olish kerak. Nisbiylik nazariyasiga 
binoan и tezlikda harakatlanuvchi elektronning kinetik energiyasi
impulsi esa
iг' 
щ с
1
 
г
E
- 
- >n„c
, ■ . л.
l - v
2
/ c
2
( U 4 )
/= 
m0w_
\ - v
(1.15)
ga teng, bunda 
me-
elektronning tinchlikdagi massasi, 
с -
yorug‘- 
likning vakuumdagi tezligi.
Olingan qiymatlami (1.11) va (1.12) formulaga q o ‘yilsa hamda 
E=
o va p=o ekanligi nazarda tutilsa, quyidagi natijaga kelinadi:
/
Tiw
= 
h(o' + mnc “
1
-1
Пк = Ггк' + - m"V
(1.16)
(1.17)
Hosil b o ‘lgan (1.16) va (1.17) tenglamalar mos holda skalar va 
vektor tenglamalardir. Bunda /3 
=v/c
b o ‘lib, 
m
va к - tushayotgan 
Rentgen nurlarining chastotasi va to ‘Iqin vektori, co'vak esa sochilgan 
nurlam ing tegishli kattaliklaridir. (1.16) va 
(1.17) tenglamalardan 
m uhim natija kelib chiqadi: sochilgan fotonning energiyasi va impulsi 
tushayotgan fotonning energiyasi va impulsidan kichiqroq b o ‘ladi, y a’ni 
sochilayotgan nurlanishning to ‘lqin uzunligi tushayotgan nurlanishning 
to ‘lqin uzunligidan kattaroqdir, chunki A = c/v 
formulaga asosan, 
to ‘Iqin uzunligi ortadi.
(1.16) 
va (1.17) form ulalam ing to ‘g ‘riligini isbotlash uchun 
sochilayotgan yoruglik ning
m chastotasini 
в
sochilish burchagiga 
qanday b o g ‘langanligini aniqlab olish zarur. 2- rasm da tas\ nian in
impulslar diagrammasini k o ‘rib chiqaylik. 
ГГТТ^Т^"-'
i Ь AM ’