Тупроқни ким таҳлил. Ас ўзг

O‘tkazish koeffitsiyentini o‘lchash
. Yorug‘lik oqimi yo‘liga 
erituvchi yoki nazorat eritmasi qo‘yilgan kyuveta qo‘yiladi. Kyuveta 
bo‘limining qopqog‘i yopilgach, «Sezgirlik», «100 dag‘al» va «aniq» 
dastaklari yordamida kolorimetr 100 raqamiga sozlanadi. Keyin 5-raqamli 
dastak yordamida yorug‘lik oqimi yo‘liga o‘rganiladigan eritma qo‘yiladi. 
O‘rganilayotgan eritma otkazish koeffitsiyenti bo‘yicha o‘tkazish 
shkalasi (T) bo‘yicha - % larda, yoki yutish shkalasi (A) bo‘yicha shartli 
birliklarda hisob olinadi. 
O‘lchash 3-5 marta takrorlanadi va ulardan o‘rtacha arifmetik qiymat 
topiladi. 
Eritmadagi modda konsentratsiyasini topish. Buning uchun quyidagi 
ishlar bajariladi: 
a) yorug‘lik filtri va b) kyuveta tanlanadi; v) darajalangan kalibr egri 
chizig‘i tayyorlanadi; g) o‘rganilayotgan eritmaning optik zichligi 
o‘lchanadi va eritmadagi modda konsentratsiyasi topiladi. Yorug‘lik 
filtrlarini tanlash uchun 
С
1
konsentratsiyali eritma kyuvetaga quyiladi va 
mavjud barcha yorug‘lik filtrlarida yutilish aniqlanadi. Ayni operatsiya 
С
2

---

87 
konsentratsiyali eritma bilan ham bajariladi. Gorizontal o‘qqa to‘lqin 
uzunliklarini, vertikal o‘qqa esa ularga mos keladigan yutish kattaliklarini 
qo‘yib grafik chiziladi. Grafik yoki hisoblashlar asosida Atax(dA = A] - 
A
2
) topiladi, qaysiki shu eritma uchun mos bo‘lgan yorug‘lik filtrini 
ifodalaydi. Kyuvetalar, odatda, chamalab aniqlanadi. Agar eritmaning 
rangi to‘q bo‘lsa, ishchi uzunligi kichik kyuvetalardan, och bo‘lsa, ishchi 
uzunligi katta kyuvetalardan foydalanadi. Turli konsentratsiyali eritmalar 
bilan ishlaganda, kyuveta o‘rtacha bo‘yalgan (konsentratsiyali) eritma 
bilan to‘ldiriladi. Olingan natija tahminan 0,3...0,5 atrofida bo‘lsa, shu 
kyuvetadan foydalanish mumkin. Agar bu shart bajarilmasa, boshqa 
kyuvetani tanlashga to‘g‘ri keladi. Ayni modda uchun darajalangan egri 
chiziqni tayyorlash uchun ma’lum konsentratsiyali bir nechta eritmalar 
tayyorlanadi. Barcha eritmalar FEK da ko‘riladi, gorizontal o‘qqa ma’lum 
konsentratsiyalar, vertikal (tik) o‘qqa esa nurning yutilish kattaligi(A) 
qo‘yiladi va darajalangan egri chiziq tuziladi. Bu egri chiziq yordamida 
o‘rganilayotgan eritmalarning noma’lum konsentratsiyalarini aniqlashda 
foydalanish mumkin. KFK - 3 da yuqoridagi amallarni bajarish bir muncha 
soddaroq olib boriladi. 
Fotometr (fotoelektrokolorimetr) KFK-3 tiniq eritmalarning optik 
zichligi va yorug‘lik o‘tkazish koeffitsiyentini, eritmalar konsentratsiyasini 
o‘lchashda ishlatiladi.