A. J. Tuychiyev Iqtisoiyot fanlari doktori, professor

Nemischa mas’uliyat 
Germaniyada auditorlar qasddan majburiyatlarini bajarmaganda mijozga 
nisbatan cheklanmagan miqdorda javobgar bo‘ladilar, lekin javobgarlik 
majburiyatlari cheklangan, vaziyatga qarab 1.000.000 dan 4.000.000 Evrogacha 
qonun bilan to‘lanadi. Uchinchi shaxslar uchun javobgarlik Tort qonunida (§ 823-
826 BGB) belgilangan maqsad va axloqiy normalarga rioya qilmaslik kabi 
muayyan shartlar bilan cheklangan. SHuningdek, Kontrakt qonuni bo‘yicha 

---

27 
uchinchi shaxslar oldida javobgarlik mavjud bo‘lib, unda Tort qonuniga nisbatan 
kamroq cheklovli shartlar mavjud. 
Qonunga muvofiq fuqarolik javobgarligi 
Ko‘pgina mamlakatlarda auditorlarning fuqarolik javobgarligiga ta’sir 
ko‘rsatadigan qonunlar mavjud. Masalan, qimmatli qog‘ozlar to‘g‘risidagi 
qonunlar professional buxgalterlarga nisbatan qat’iy talablar qo‘yishi mumkin. 
AQSHda 1933 yilgi qimmatli qog‘ozlar to‘g‘risidagi qonun faqatgina Qimmatli 
qog‘ozlar va birja komissiyasi (SEC) ni tashkil etibgina qolmay, auditorlarga 
nisbatan uchinchi shaxs oldidagi fuqarolik javobgarligini tiklash bo‘yicha birinchi 
qonuniy me’yorlarni o‘rnatgan. 
Qimmatli qog‘ozlarni sotib olish uchun yangi ro‘yxatdan o‘tgan firmaning 
asl xaridorlari, agar moliyaviy hisobot noto‘g‘ri yoki soxta bo‘lsa, auditorga 
dastlabki sotib olish narxiga qadar murojaat qilishadi. Qimmatli qog‘ozlarni sotib 
olgan har bir kishi moliyaviy hisobotdagi jiddiy xatoliklar yoki kamchiliklar uchun 
auditorni sudga berishi mumkin. Auditorda oqilona tergov o‘tkazilganligi yoki 
qimmatli qog‘ozlar oldi-sotdisi bilan shug‘ullanuvchining (da’vogarning) zarari 
sabablari moliyaviy hisobotlardagi xatoliklardan boshqa omillar bilan bog‘liqligini 
ko‘rsatadigan dalillar bo‘lishi kerak. Agar auditor buni isbotlay olmasa, da’vogar 
bu ishni yutib oladi.