Uliwma psixologiya kk

Ko`riw seziwleri- jaqtini ha`m ren`li seziwler- adamnin` sirtqi du`n`yani bilip aliwinda jetekshi rol`di atqaradi. 
Esitiw seziwleri- ses dereginen jan-jaqqa tarap ketetug`in hawa, bo`lekshelerinin` uzin boyinsha o`zgerip turiwi 
esitiw analizatorinin` qozdiriwshisi boladi. 
Da`m seziwleri- tu`kirikti yamasa suwda erigen zatlardin` da`m retseptorlarinan ta`sir jasawdan kelip shig`adi. 
Iyis seziwler- murin boslig`inda ornalasqan iyisshil kletkalar iyis seziw organlari boladi. 
Teri seziwleri- eki tu`rin- taktillik (bir na`rsenin tiygenin seziw) ha`m temperaturaliq (issinin` ha`m suwiqti 
seziw) seziwler dep ayirip shig`adi. 
Organikaliq seziwler- ashliqti, sho`ldi, toqliqti, ju`rek ayniwdi, buwliqqanliqti h.t.b. seziw jatadi. 
Ten`be-ten`likti seziwler. Bastin` ha`reketi ha`m jag`dayi tuwrali xabar berip turatug`in ishki qulaqtin` 
vestibulyarliq apparati ten`be ten`likti seziw organi boladi. 
Ha`reket etiwdi seziwler- bul dene bo`leklerinin` ha`reketin ha`m jag`dayin seziw boladi. 
Tiyip seziwler- zatlarda quramalap ko`rgen, yag`niy olarg`a ha`reket etip turg`an qoldi tiygizgen waqitta teri 
ha`m ha`reket etiwshi seziwlerdin` jiyintig`inan birigiwinen ibarat boladi. 
Awiriwdi seziwler-ha`rqiyli (terinin` u`stin`gi betinde ha`m ishki organlarda ja`ne bulshiq etlerde ornalasqan 
arnawla retseptorlari G`awiriw noqatlariG` bar) ta`biyatqa iye boladi. 
Seziwlerdin` uliwma nizamliqlari.  
Qozdiriwshinin` en` da`slep biliner-bilinbes seziwdi payda etetug`in en` kishi mug`darin seziwdin` absolyut 
bosag`asi dep ataydi. Analizatordin` ta`sirlengishligin, onin` ha`lsiz qozdiriwshilardi an`g`ariw uqibin bahalaw 
za`ru`rligi jiyi-jiyi payda boladi. Bunin` ushin usi analizatordin` absolyut ta`sirlengishligi degen tu`sinikten 
paydalaniladi. Analizatordi bayqay alatug`in qozdiriwshilar qanshama ha`lsiz bolg`an sayin olar sonshama 
ta`sirlengish bola beredi. Basqasha etip aytqanda seziw absolyut bosag`asi qanshama pa`s bolg`an sayin, 
analizatordin` absolyut ta`sirlengishligi ta`biyiy tu`rde sonshama joqari bola beredi. 
Adam seziwdin` biliner bilinbes o`zgeriwin bayqawi ushin qozdiriwshinin` ku`shi qanshama bo`lekke artiwi 
tiyis ekenligin ko`rsetetug`in belgili da`rejedegi mug`dardi ayirmashiliq bosag`asi dep ataydi. 
Analizatorlardin` ta`sirlengishliginin` olardin` ha`reket etiwshi qozdiriwshilarg`a iykemlesiwinin` ta`siriyri 
astinda o`zgeriwin adaptatsiya yamasa iykemlesiw dep ataladi. 
QABIL ETIW. Sirtqi qubilislar bizin` organimizg`a ta`sir ete otirip, seziw tu`rinde sub`ektiv effekt payda etedi. 
Seziw uqibi biz ha`m basqa barliq tiri jang`a tuwilg`annan berilgen. Du`n`yani obrazlar tu`rinde qabil etiw uqibi 
tek adam ha`m joqari haywanlarg`a ta`n, bul olarda turmisliq ta`jiriybede qa`liplesedi ha`m jetilisedi. 
Adamnin` analizatorlarina ta`sir jasaytug`in zatlardin` ha`m qubilislardin` miy qabig`inda sa`wleleniwin qabil 
etiw dep ataladi. Seziw protsesinen ayirmashiliq adam qabil etken waqitta zatlardin` ha`m qubilislardin` ayirim 
qa`siyetlerin emes, al do`gerek a`tiraptag`i du`n`yanin` zatlarin ha`m qubilislarin bir pu`tin halinda bilip 
alatug`ininda boladi. Ma`selen, biz qara ren`degi, qattiliqtin` ha`m tuwri mu`yeshliktin` jiyindisin emes, al klass 

---

30
doskasin qabil etemiz. Biz qabil ete otirip, sezimler toparin ayirip shig`arip ha`m olardi bir pu`tin obrazg`a 
biriktirip qoymastan, al usi obrazin tu`sinip alamiz, oni tu`sinemiz, bunin` ushin o`zimizdin` etkendegi 
ta`jriybemizdi qollanamiz.
Qabil etiwdin` tiykarin nervlik baylanislardin` quramali sistemasi quraydi. Da`slep biytanis zatti qabil ete otirip 
(ma`selen, limondi) bala onin` do`n`gelek formasin ha`m sari ren`in (ko`riw analizatori arqali), onin` o`zine ta`n 
xosh iyisti seziw analizatori arqali, jumsaq, gedir-budir u`stin`gi betin (teri ha`m ha`reket etiwshi analizatorlar 
arqali), onin` tu`rshik da`min (da`m seziw analizatori arqali) sezedi. Solay etip, zat usi jag`dayda limon, 
quramali, kompleks tu`rdegi qozdiriwshi boladi. Basqasha etip aytqanda, qabil etiwdin` tiykarin analizatorlar