Uliwma psixologiya kk

Farobiy - Pu`tkil du`n`yanin` u`lken hu`rmetine iye ulli alimlarinin` biri Abu Nasr Farobiy 873 jili Forob 
awilinda du`n`yag`a kelgen. Aristotelden keyingi ekinshi mug`allim, Shig`is Aristoteli degen at penen tanilg`an. 
Farobiy biliwde eki basqishti sezimlik ha`m aqiliy biliwdi ayiradi, sezimlik biliw barliqtin` sirtqi qa`siyetleri 
haqqinda bilim beriw o`zegin, aqiliy biliw sezimlik biliwsiz payda bolmaydi deydi. Farobiy insan onin` seziwi 
aqili materialliq du`n`ya rawajlaniwinin` o`nimli dep esaplaydi. 
Ibn Sina - Abu Ali Ibn Sina (980-1037) G`Shayxur RaisG`, G`Olimlar olimiG` pu`tkil du`n`ya pa`ninin` ulli 
arbabi. Ibn Sina seziwdi sirtqi ha`m ishki seziwlerge bo`ledi. Sirtqi seziwler insandi sirtqi du`n`ya menen 
baylanistiradi. Ishki seziwler aqil oylawi eslep qaliwi, u`lken a`hmiyetke iye ekenligin aytip o`tedi. 
Ibn Sina miydi barliq seziwlerden bariwshi nervler orayi uliwma insan nerv sistemasinin` orayi ekenligi 
haqqindag`i ta`limattin aldi su`redi. Organizmde ju`z berip atirg`an protsessler menen sonin` ishinde nerv 
sistemasi menen ko`plegen emotsional jag`daylar, stressler baylanisli. Birinshilerden bolip buni X a`sirdin` 
belgili ilimpazi Ibn Sina da`lillegen. Psixiologiyaliq qubilislardin` fiziologiyaliqlardan g`a`rezliligin izertley 
otirip, zamanago`y psixologiyada G`assotsiativ eksperimentG` dep atalg`an metodikani islep shiqti. Bul 
eksperiment adam ushin emotsional a`hmiyetli bolg`an so`z yamasa oy, dem aliw, pul`s, reaktsiya waqti ha`m t. 

---

5
basqani payda etetug`inlig`in aniq ko`rsetti. Bul faktke belgili shinliq detoktorlari da qurilg`an, bunda 
somatikaliq protsesslerdegi buriliw (qiysayiw), o`tirik juwaplardi diagnostikalaydi. 
Ibn Sina sonday-aq, G`eksperimental nevrozG` dep atalg`an qubilisti izertlewdi aldin ala sezgen, ta`jiriybeni 
o`tkergen.
Eki qoyg`a birdey ot-sho`p berildi. Biraq birinshisi normal jag`dayda, al ekinshisi bolsa qasina qasqir baylang`an 
jag`dayda awqatlang`an. Qorqiw bul qoydin` minez-qulqina ha`m as sin`iriwine ta`sir etti. Ol birinshi qoy menen 
ten`dey awqatlansa da, tez arada ju`da` azip, o`lip qaldi. Solay etip, teren` somatikaliq qozg`alista qarama-qarsi 
emotsional ta`shwishlerdin` (awqatqa talap bir ta`repten, ekinshi ta`repten-qorqiw) rolin aniq ko`rsetken.