Havola bo‘lakli qo‘shma gaplar taraqqiyoti reja: bmi

shuni 
olmoshi o‘rnida 
uning arxaik variant 
ani 
shakli qo‘llanadi. Bosh va ergash gaplar o‘zaro 
–ki // kim 
bog’lovchilari yordamida bog’lanadi. Bu turdagi havola bo‘laklarning ishtirokiga 
ko‘ra bir havola bo‘lakli to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gaplar sirasiga kiradi.
Havola bo‘lak sifatida noaniqlikni ifodalovchi bir so‘zi qo‘llanishi mumkin. 
Bunday gaplarda bosh gap tarkibida qo‘llangan havola bo‘laklarning mazmunini 
ergash gap to‘laligicha aniqlashtirib keladi. Masalan, 
Borur erduk, bir qavmni 
ko‘rdukki, bozor tomida nard o‘ynarlar erdi, Shayx Abu Bakr borib, alar qoshig’a 
o‘lturdi va alar bila ilik uyung’a eltti. 
(Nasoyim ul-muhabbat 101-bet) 
Ikki havola bo‘lakli qo‘shma gaplar. Havola bo‘laklarning ayrimlari hozirgi 
o‘zbek tilidagi kabi ko‘zga tashlanib tursa, ayrimlari yashirin tarzda qo‘llanishi 
mumkin.
1. 
Kimki – anga 
shaklidagi to‘ldiruvchi ergash gapli qo‘shma gap: …
 kimki 
ulug’lar bila suhbat tutg’ay va adab tariqin ma’riy tutmag’ay, 
anga 
alarming 
suhbatining foydasi va nazarining harakati xaram bo‘lg’ay va alarning nuridin 
anda hech nima paydo bo‘lmag’ay. 
(Nasoyim ul muhabbat 67-bet) 
2. 
Har kim – ani, har kim andin 
shaklidagi to‘ldiruvchi ergash gapli 
qo‘shma gaplar: … 
har kim 
Haq taoloning g’ayri bila orom tutqay, Haq taolo 
ani
 
aftoda qilg’ay va 
har kim 
Haq taolo bila orom tutqay, Haq taolo o‘zgalar bila 
orom tutmoq yo‘lini 
andin 
bog’lag’ay va kesgay. 
(Nasoyim ul-muhabbat 34-bet) 

---

26
Havola bo‘laklarning biri belgisiz qo‘llanadi: Masalan,
Har kim aning 
bila xo‘y qilg’ay, ko‘ngli rohat bila bo‘lg’ay, Har kim andin e’ros qilsa qazo 
vurudi bila ko‘ngli ranja bo‘lg’ay. (Nasoyim ul-muhabbat 36-bet).
Mazkur gaplarning har ikklalasida ham havola bo‘laklar sifatida