Bolalarni tabiat bilan tanishtirish metodikasi fani

1.2.O'simliklar  hayotidagi  o'zgarishlar.  Mart  oyida  dalalar  «ko'klam  libosini  kiyadi». 

Boychechak,  chuchmoma,  sovrinjon,  gunafshalar  ochila  boshlaydi.  Yovvoyi  ildizli  o'simliklar, 

lolalarning ko'pgina turlari, giatsintlar, har turli narsislar barg chiqara boshlaydi. 

Toshkentning  tepalik  va  yon  bag'irlari  ertangi  gulsapsar,  lola,  nilufar  singari  gullar  bilan 

qoplanadi.  Bu  gullar  ko'p  yil  yashasa  ham,  yog'ingarchilikdan  keyingina  gullaydi.  Yozda 

ularning tanalari quriydi, yer ostida esa  ildizlari saqlanib qoladi. 

Ochiq  va  baland  joylarda  oq  qaldirmoq,  boychechak,  itgunafsha,  qoqio't,  kapalakgul, 

gunafsha, bo'tako'z singari bir yillik o'simliklar ham gullaydi. 

Daraxtlar  shira  chiqara  boshlaydi.  Qor  erishi  bilan  daraxt  ildizlari  yerdagi  namlikni  o'ziga 

tortadi. O'simlik to'qimalari suvga to'ladi, suv olish bilan birga ozuqa moddasi bo'lgan uglevodni 

ham  oladi.  Uglevod  barg  to'qimalari  orqali  ildizga  borib,  kunlar  isiy  boshlashi  bilan  ildizdan 

---

kurtakka qarab yo'naladi. Kurtak bo'rtadi va ochiladi. Ozuqaning shunday harakati orqali o'simlik 

«uyg'onadi». Suvning ildizdan daraxtga ta'siri shoxshabba orqali bo'ladi, yozda suv shoxlar orqali 

ildizga boradi va parlanadi. 

Mart  oyida  qo'ziqorinlar  paydo  bo'ladi.  Ular  O'zbekiston  sharoitida  uch  haftagina 

o'sadilar, biroq seryomg'ir bahorda qo'ziqorinlar aprelmay oylarida ham o'sishni davom ettiradi. 

Mart  oyida  ko'lmak  suvlarda  lempa,  elodeya,  qo'ytikan,  perolistnik  va  boshqa  suv 

o'simliklari o'sadi. 

Aprel  oyida  deyarli  barcha  daraxtlar  barg  chiqaradi.  Eman  va  shumtol  singari  daraxtlar 

hamma daraxtlardan keyin ko'karadi. 

Yog'ochli  daraxtlar  gullay  boshlaydi,  yong'oq,  eman,  tol  singari  daraxtlar  gulto'da  chiqara 

boshlaydilar, zarang daraxtining gullari kul rang va ko'ksariq tusda bo'ladi, shumtol daraxtida esa 

mayda  gul  kosalari  ichida  o'tiradi,  akatsiyada  —  cho'p  shaklidagi  oq,  xushbo'y  gullar  ochiladi, 

gledichiya daraxtida, ko'rimsiz, mayda sariq gulchalar paydo bo'ladi. 

Aprel oyida nastarin, jasmin, buldonej singari buta o'simliklari gullaydi. 

Daraxtlarning uyg'onishi obhavoning isishiga bog'liq bo'ladi. 

Martning  oxiri  va  aprel  oyining  birinchi  yarmida  danakli  o'simliklardan  birinchi  bo'lib: 

shaftoli, olcha, tog'olcha, olxo'ri gullaydi. Keyinchalik aprel oyining yarmida mevasining ichida 

urug'i boigan daraxtlardan: olma, nok, behi gullaydi. 

Bahorda  harorat  bir  me'vonda  ko'tarilganda  danakli  daraxtlar  bilan  urug'  daraxtlarning 

gullashi deyarli oldinmaketin, ayrim hollarda esa, bir vaqtning o'zida gullaydi. 

O'rik, shaftoli singari daraxtlar awal gullab, keyin barg chiqaradi. Olcha, tog'olcha, olma, 

nok,  olxo'ri,  behi  singari  daraxtlar  esa  awal  barg  chiqarib,  keyin  gullaydi.  Obhavo  sharoitining 

qulay kelishi daraxtlarning ko'plab gullashiga imkon beradi va hosildorlikni oshiradi. 

Bolalar  bilan  gullarning  har  turli  rangi  va  tuzilishi  bilan  tanishtirish  maqsadida  mevali 

boqqa  ekskursiyalar  o'tkaziladi.  Bolalar  o'rik,  shaftoli,  olcha  daraxtlarining  gullarini  hajmiga, 

barglarining rangiga qarab tezda ajrata olib, eslarida saqlab qolish imkoniyatiga ega bo'ladilar. 

Ana shu vaqtda sahrolarda lolaqizg'aldoq va lolalar chamandek ochiladi. 

Aprel  oyining  oxirida  va  ko'pincha  may  oyining  boshlarida  jiyda  daraxti  kumushsimon 

barglar bilan qoplanadi. U kuchli xushbo'y hid taratuvchi sariq gullar chiqaradi. 

May oyida buldonej, uzum, jiyda gullaydi, olcha, gilos, qulupnay pishadi. Suv havzalarida 

mayda suv o'simliklarining ko'payishi davom etadi va suv yashil yoki sariq tusga kiradi.