1-amaliy: Maktabda o‘rganiladigan geometrik tushunchalar sistemasi. O‘xshashlik. Aylana, doira, ko’pburchaklar

8 –masala.
Rombning tomoni 15 ga teng. Agar rombning balandligi 4 ga uzaytirilsa
yuzi 50% ga ortadi. Rombning yuzini toping?
9 -masala.
Dio’gonallari uzunligi 18 va 13 bo’lgan to’rtburchak tomonlari
 
o’rtalarini 
tutashtirishdan hosil bo’lgan to’rtburchak perimetrini toping? 
10 -masala.
Qavariq to’rtburchakning bir burchagi 
0
129
, qolgan 3ta burchaklari 
o’zaro teng bo’lsa, to’rtburchak burchaklarini toping? 

---

11-masala. 
To’g’ri to’rtburchakning katta tomoni 17 ga va dio’gonallarining 
kesishgan nuqtasidan katta tomongacha masofa 5 ga teng bo’lsa, to’rtburchakning 
yuzini toping? 
 
A B 
C 
D 
12 -masala. 
To’rtburchakning burchaklari kattaligi 1,2,4,5 sonlariga proporsio’nal 
bo’lsa, 5 soniga proporsio’nal bo’lgan burchagini toping? 
13-masala.
To’rtburchakning bir dio’gonali uni perimetri 20 va 24 bo’lgan ikkita 
uchburchakka ajratadi. To’rtburchakning perimetri 28 ga teng bo’lsa, o’tkazilgan 
dio’gonali uzunligini toping?
14-masala.
Tomonlari 18 sm. va 7 sm. bo’lgan to’g’ri to’rtburchakka tengdosh bo’lgan 
kvadrat tomonini toping?
 
№ 4 - mavzu: Ko’pburchaklar 
 Ta’rif. 
Sodda yopiq siniq chiziq bilan uning ichki sohasining birlashmasi
ko’pburchak deyiladi. 
Agar ko’pburchak ixtiyoriy tomonini ichiga olgan to’g’ri chiziqqa nisbatan bitta 
yarim tekislikda yotsa, u qavariq ko’pburchak deyiladi. Aks holda botiq ko’pburchak 
deyiladi. 
Ko’pburchakning bitta tomoniga tegishli bo’lmagan ikki uchini tutashtiruvchi
kesmaga ko’pburchakning dio’gonali deyiladi.
n-burchakning har bir uchidan (n-3) ta dio’go’nal chiqadi.
Demak n ta uchidan
n× (n-3) 
ta dio’go’nal chiqadi. N burchakning barcha 
dio’gonallari soni 
2
)
3
(

n
n
fo’rmula bilan topiladi.
Ta’rif. 
Hamma tomonlari o’zaro teng va barcha burchaklari bir-biriga teng bo’lgan 
qavariq ko’pburchak muntazam ko’pburchak deyiladi. 
Teo’rema. Har qanday muntazam ko’pburchakka tashqi va ichki aylana har doim 
chizish mumkin.

---

Teo’rema. Muntazam ko’pburchakning yuzi uning perimetri bilan ichki chizilgan 
aylana radiusi ko’paytmasining yarmiga teng:
r
p
S


2
1
Teo’rema. Muntazam n burchakning yuzi;
n
nR
S
n
0
2
360
sin
2
1

ga teng, bunda R- tashqi chizilgan aylana radiusi. 
Muntazam n burchakning ichki burchaklari yig’indisi 
180°(𝑛 − 2)
ga teng. Muntazam n burchakning bitta ichki burchagini topish uchun
ichki burchaklari yig’indisini burchaklar soniga bo’lamiz. 
n
n
a
n
)
2
(
180
0


ga teng. Yani:
0
3
60

a
0
4
90

a
0
6
120

a
…. 
Muntazam n burchakka tashqi chizilgan aylana radiusi
 
n
a
R
n
180
sin
2

 
fo’rmula bilan topiladi. 
Muntazam n burchakka ichki chizilgan aylana radiusi
 
p
S
r
2

 
fo’rmula bilan topiladi. P-ko’pburchak perimetri, S-yuzi.