O‘zbеkiston rеspublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

2.10.
 
CHIZIQLI ASINXRON ELEKTROMEXANIK 
O‘ZGARTKICH
Bunday dvigatelning tishli statori pazlariga uch fazali chulg‗am joylashgan 
(2.21, 
a
-rasm). Chiziqli dvigatelning qo‗zg‗aluvchi qismi 
yuguruvchi
deb ataladi, 
u asinxron mashina rotoriga o‗xshash bo‗ladi va faqat tekislik bo‗yicha 
ilgarilanma 
harakat qiladi. «Yuguruvchi»ning o‗zagi elektrotexnik po‗latdan 
tayyorlanib, uning pazlarida qisqa tutashgan chulg‗am joylashtirilgan bo‗ladi, yoki 
chulg‗am o‗rnida alyuminiy va misdan yoki fer-romagnit material (po‗lat)dan 
tayyorlangan plastinalar ishlatilishi mumkin. 
Chiziqli dvigatelning ishlash prinsipi asinxron dvigatelning ishlash prinsipi 
kabi bo‗ladi. Uning energetik ko‗rsatkichlari (

va cos

) kichik. 
Elektrotexnika sanoati rivojlangan ayrim mamlakatlarda (masalan,Yaponiya, 
Kanada, AQSH va boshq.) ekologik toza yuqori tezlikli er usti (temir yo‗l) 
transportida chiziqli asinxron tortish dvigatellari ishlatilmoqda. Yaponiyada magnit 
vositasida havoga ko‗tarilib o‗rnatilgan («magnit yostiqli»)chiziqli asinxron tortish 
dvigatellari sistemasining 1990 yillarda temir yo‗ltransportidagi tezligi n = 420 
km/soat (so‗nggi yillarda tezlik yana oshgan).
2.21-rasm. 
Chiziqli asinxron dvigatelning: 
a
–elektromagnit sxemasi (bunda:
1 
– stator, 
2
– uch fazali chulg‗am; 
3
– qisqa tutashgan chulg‗am, 
4 –
o‗zak); 
b
–temir yo‗l transportining 
harakatlanuvchi qismi (
1
)da o‗rnatish sxemasi (bunda: 
2
– stator, 
3
– chulg‗am, 
4
– uzun po‗lat 
tilimi 
5 
ni relslar orasida mahkamlash uchun moslama);