’
MUN AKADEMIYASI AXBOROTNOM
А
SI
–
12/2020
128
Қишлоқ
хўжалиги ишлаб чиқаришини жадал ривожланиши уруғлик сифат кўрсаткичларига
бевосита боғлиқдир. Чунки, юқори сифатли уруғлик етиштириш, пахта ҳосилдорлиги ва тола сифати
юқори бўлиши гаровидир. Селекционер олимлар томонидан яратилган ғўза навларининг уруғлик
сифатини олдиндан ўрганиш, уни ошириш йўлларини излаб топиш, сўнгра ишлаб чиқаришга жорий
этиш, юқори сифатли уруғлик чигит тайёрлашнинг муҳим
ва ишончли омили бўлиб қолмоқда [3].
Шулардан келиб чиқиб, ЎзР ФА Генетика ва ўсимликлар экспериментал биологияси институти
ҳамда Хоразм Маъмун академияси олимлари ҳамкорлигида янги “ХУРМА”
ғўза
нави яратилди.
Шунингдек, ушбу навга Ўзбекистон Республикаси
Интеллектуал мулк агентлигининг патенти олинди.
Патент рақами: № NAP 00261. Рўйхатга олинган санаси: 18.11.2016 йил.
Ушбу нав
ўзининг
хўжалик қимматли белгилари ва эртапишарлиги жиҳатидан ҳозирда Хоразм
вилоятида экилаётган навлар билан рақобатбардошлиги туфайли уни экишга катта талаб ва эҳтиёж
сезилмоқда.
Изланишларимиздан асосий мақсад Хоразм вилоятининг тупроқ–иқлим шароитларига мос
тезпишар, серҳосил, касаллик ва зараркунандаларга чидамли, IV–
V
тип тола берадиган, ҳар хил
экстремал шароитларга мослашаоладиган янги навларни яратиш ва ишлаб чиқаришга жорий этишдан
иборатдир.
Тадқиқот ишларини бажариш давомида жорий йилда мақбул муддатларда якка танлов ва
оилавий терим асосида 2016 йилда Хоразм Маъмун академияси экспериментал тажриба далаларига
ғўзанинг янги “ХУРМА” нави экилди.
1-
жадвал
Ғўзанинг
“ХУРМА” нави қимматли хўжалик белгилари
(Хоразм –
127 назорат навига нисбатан қиёсий солиштириш)
Ғўзанинг
қимматли
хўжалик белгилари
Хоразм–
127
нави
(назорат)
ўртача
“ХУРМА” нави
Ўртача
Хоразм
-
127 навга
нисбатан
“ХУРМА”навининг
фарқи
I
II
III
I
II
III
Ғўза
кўсагининг
йириклиги, гр.
5,7
6,3
6,0
6,0
5,8
6,0
6,0
5,9
-0,1
Тола узунлиги,
мм
.
32,4
33,6
33,2
33,1
35,1
34,4
33,9
34,5
+1,4
Тола чикиши,
%
34,6
35,3
35,1
35,0
35,8
36,0
36,6
36,2
+1,2
Тола индекси,
гр.
7,38
6,69
8,12
7,39
8,0
8,3
8,3
8,2
+0,81
1000
дона
чигит
оғирлиги, гр.
105,8
107,4
114,5
109,2
111
104
114
110
+0,8
Якка танловлар териб олингандан кейин 2016 йил октябрь ойидан бошлаб уларни кўсак
оғирликлари, битта ўсимлик пахта ҳосили оғирлиги, 1000 дона чигит оғирлиги, тола узунлиги, тола
чиқими таҳлиллари олиб борилди. Тола узунлиги 34
-
35 мм гача бўлган якка танловлардан 855
тагача
намуна ажратиб олинди.
Ғўзанинг
“ХУРМА” нави бўйича ўтказилган лаборатория
таҳлиллари шуни кўрсатадики (1
-
жадвал),
ўрганилаётган навда
кўсак оғирлиги бўйича назорат навдан деярли фарқ кузатилмади, тола
узунлиги бўйича эса назорат навга нисбатан анча юқорилиги аниқланади, яъни “ХУРМА” навининг
тола узунлиги 34,5
мм, Хоразм
-
127 навининг узунлиги эса 33,1 мм. га тенг бўлди (“ХУРМА” навида –
36,2% , “Хоразм
-
127” навида 35,0%). Тола индекси бўйича “ХУРМА” нави –
8,2 г, “Хоразм
-
127” нави
7,39 г ни ташкил
қилди. 1000 дона чигит оғирлиги бўйича эса фарқлар деярли кузатилмади, яъни
“ХУРМА” нави –
110 г., “Хоразм
-
127” нави 109,2 г. ни ташкил қилди.
Хулоса ўрнида шуни айтиш мумкинки, ғўзанинг “ХУРМА” нави толани қайта ишлаш саноати
тизими учун энг даромадли навлардан бири эканлигини инобатга олган ҳолда, сўнги йилларда
Республикамизда жорий этилаётган кластер корхоналарининг кенг
майдонларида экиш
,
шунгдек,
ғўзанинг ишлаб чиқариш ва саноат талабларига мос янги навларини яратиш учун селекция ишларида
“ХУРМА”
навидан бошланғич ашё сифатида фойдаланиш тавсия этилади.
Do'stlaringiz bilan baham: |