Mikrobiologiya va immunologiya

Mikroblarning odam organizmida tarqalish yo‘llari. 
Infeksiya o‘chog‘i
- mikroorganizmning makroorganizmga birinchi bo‘lib 
tushib ko‘paygan joyi. 
Makro- va mikroorganizm o‘rtasidagi muvozanatning buzilish infeksiya 
o‘chog‘i faollashib patogen mikrobni gematogen, limfogen va neyrogen yo‘l bilan 
organizmda tarqalishiga olib keladi.
Infeksion jarayon rivojlanayotgan mikroblar tushgan joyidan tarqalib, qonga 
o‘tishi mumkin va qon orqali butun organizmga tarqalishini 
bakteremiya
, 
viruslarni esa 
virusemiya
deyiladi. 
Ko‘p yuqumli kasalliklarda 
sepsis
yoki 
septitsemiya
holati yuz berish mumkin 
(grekcha septicas- chirish) bunday holatda mikroblar turli organlar va hujayralarga 
qonda ko‘payib tarqaladi. Septik jarayon turli to‘qima va organlarda yiringli 
yallig‘lantirishni chaqirsa, bunday holatni septikopiemiya deyiladi. 
Yuqumli kasalliklarning ko‘rinish shakllari. 
Yuqumli kasalliklarni ko‘rinishiga qarab, o‘tkir va surunkali, aniq va noaniq, 
aralash, monoinfeksiya va ikkilamchi bo‘lishi mumkin. 
O‘tkir infeksiyalar
qo‘qqisdan boshlanadi va uzoq davom etmaydi (gripp, 
qizamiq). 
Surunkali
(xronik) asta-sekin boshlanib, uzoq davom etadi (sil, moxov). 
Ba’zi kasalliklar noaniq o‘tishi mumkin, bunda asosiy belgilar ko‘rinmaydi va 
bunday kasallik shakli 
latent
yoki “soqov” infeksiyalar deyiladi.
Patogen mikroorganizm bilan makroorganizm orasidagi o‘zaro munosabatlar 
bir ko‘rinishiga 
mikrob tashuvchanlik
deyiladi. Ba’zi kasalliklarda yurak burug‘, 
ich terlama, bo‘g‘ma kasalliklarda klinik tuzalish bakteriologik tozalanishdan oldin 
ketib, bemor tuzalsada, siydik va yoki moddalar bilan tashqariga ajralib turadi. 
Agar bemor birdaniga ikki va undan ortiq turdagi mikroblar bilan zararlansa 
aralash infeksiya
deyiladi. Bir turdagi mikrob zararlasa monoinfeksiya, bir kasallik 
tuzalgandan so‘ng, ikkinchi bir kasallik bilan kasalllansa 
ikkilamchi infeksiya
deyiladi. 

---

94 
Kasallikdan tuzalgan organizmni kasallik chaqirgan mikrob bilan qayta 
zararlanishi reinfeksiya (zaxm, so‘zak), kasallik belgilarini qaytalanishi 
retsidiv
, 
kasallik belgilari tamomlanmasdan organizmning qayta zararlanishi 
superinfeksiya
deyiladi. 
Yuqumli kasallikning tarqalishiga qarab, sporadik bir joyda, ma’lum vaqt 
orasida ko‘rilayotgan, bitta-ikkita kasallik holda uchrashi mumkin. Patogen 
mikroorganizmlar tarqala boshlagan kichik bir xudud 
epidemik o‘choq 
deb ataladi. 
Yuqumli kasalliklarni odam orasida butun bir mamlakatlarda yoki bir necha 
davlatlarda tarqalishi 
epidemiya
, butun dunyoga tarqalishi
 pandemiya
(gripp, o‘lat) 
deyiladi. 
Endemiya 
– yuqumli kasalliklarni ma’lum joylarda uchrashi.