O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

kim 
 shogird bo„lmoqchi bo„lsa, 
 uni
oldin sinovdan
o„tkazar edi. (3 - sinf, “O„qish kitobi”, 123 - bet) 
Kim 
 arz-dodini aytib kelsa, o„ziyam
o„shanga
qo„shilib yig„layveradi.
(X. To„xtaboyev “Shirin qovunlar mamlakati”, 123-bet) 
Gapning ma‟nosini kuchaytirish yoki shu so„zga diqqatni jalb qilish
uchun to„ldiruvchi ergash gap tarkibidagi shaxsga ishora qiluvchi
kim 
so„roq
olmoshi
kimda-kim
shaklida qo„llanadi. Bosh gap tarkibidagi nisbiy so„z esa
jo„nalish kelishigidagi ko„rsatish olmoshi bilan ifodalanadi. 
Masalan,
Kimda - kim
mening uchta savolimga javob bersa,
o„shanga

saltanatimning yarmini beraman. (“Bilimdon” jurnali, 8-bet)
Bundan tashqari yana gapning mazmunini kuchaytirish uchun
to„ldiruvchi ergash gap tarkibida qo„llangan bosh kelishik shaklidagi shaxsga
ishora qiluvchi so„roq olmoshi bilan ifodalangan nisbiy so„zga
-ki
yuklamasi
qo„shiladi.Bosh gap tarkibidagi nisbiy so„z esa jo„nalish kelishigi
qo„shimchasini olgan kishilik olmoshi bilan ifodalanadi. 

---

39 
Masalan,
Kimki__kichikligidan_shunaqa_fazilatlarga_ega_bo„lsa,__ularga'>Kimki
kichikligidan shunaqa fazilatlarga ega bo„lsa,
ularga

birmuncha oson bo„ladi. (3 – sinf, “O„qish kitobi”, 105 - bet) 
Ba‟zan bunday gaplarda bosh gap tarkibida qo„llangan ko„rsatish
olmoshibilan ifodalangan nisbiy so„z tushib qolishi ham mumkin. Ammo
uningo„rni gapning mazmunidan sezilib turadi. To„ldiruvchi ergash gap orqali
bosh gap tarkibidagi tushib qolgan nisbiy so„zni tiklash mumkin.
Masalan,
Kimki
meni haqorat qilsa, 
(o„shani)
sudga beraman. (X. 
To„xtaboyev “Shirin qovunlar mamlakati”, 51-bet) 
To„ldiruvchi ergash gap tarkibida qo„llangan nisbiy so„z bosh
kelishikdagi gumon olmoshi bilan, bunga javoban bosh gap tarkibidagi nisbiy
so„z esa jo„nalish kelishigidagi ko„rsatish olmoshi bilan ifodalanadi. 
Masalan,
Ko„chaga chiqqanimda