O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim

-ku
yuklamasi
to„ldiruvchi ergash gapli qo„shma gaplarda bosh
gapning kesimi tarkibida kelib, qo„shma gap qismlarini biriktirish vazifasini
bajaradi.
-ku
yuklamasidan oldin har doim chiziqcha qo„yiladi. 
Masalan,
O„zingiz bilasiz
-ku,
qo„ldan berganga qush to„ymas.
Bu qo„shma gapda bosh gap tarkibidagi
shuni 
ko„rsatish olmoshi
tushirib qoldirilgan. Qo„shma gap qismlarini
-ku
yuklamasi
emas, balki
ko„rsatish olmoshi bog„lab kelgan. Ya‟ni
-ku
yuklamasini tushirib qoldirsak
ham, gapning mazmuni o„zgarmaydi. (
Shuni o„zingiz bilasiz, qo„ldan
berganga qush to„ymas
). 
-chi
yuklamasi
shart ergash gapli qo„shma gaplar tarkibida ishlatiladi
va undan oldin har doim chiziqcha qo„yiladi. 
Masalan, 
Bordi-yu, ish ko„ngildagiday bo„lib chiqmasa
-chi,
do„kon
ochish qiyin bo„ladi.
13
O‟zbek tili grammatikasi II, (sintaksis) Toshkent, 1976-yil. 373-bet. 
14
M. Asqarova “ Hozirgi o‟zbek adabiy tili”, Toshkent, “O‟QITUVCHI” nashriyoti, 1987 - yil, 184 - bet. 

---

16 
Bu qo„shma gap tarkibidagi
-chi
yuklamasi
ergash gap tarkibida kelgan
va qo„shma gap mazmuniga biroz qo„shimcha ma‟no yuklagan. Qo„shma gap
qismlarini bog„lovchi asosiy vosita bu – 
bordi-yu
shart bog„lovchisi va
fe‟lning shart formasidir. 
-mi
yuklamasi
mazmunan so„roq anglashilgan sodda gaplarda ishlatilsa
ham, qo„shma gaplarda so„roq ma‟nosidan chetlashgan holda to„ldiruvchi,
payt va shart ergash gapli qo„shma gaplar qismlarini bog„lash uchun xizmat
qiladi. Bu yuklama har doim o„zidan oldingi so„zga qo„shib yoziladi.
Masalan,
Osmonda bulutlar paydo bo„lganidan
mi,
dengiz motam 
tutayotgan ayolga o„xshardi. (O„.Umarbekov) 
Yuqoridagi gap payt ergash gapli qo„shma gap bo„lib, tarkibida