If. •f с ж ж Салимов КимёВий технодогиянинг асосий караёнАари Во урилмоАпри I зл' Пз

t б
ва 
t к
иссиклик т а ш у в ч и ла р ни н г б ошл ан г ич ва кейинги тем пе ра т ура с и.
Аг ар исси кл и к а л м а ш и н и ш исси кл и к ташувч и ни н г а г р е га т
холати у з г а р а д и г а н ш а р о и т д а (бугнинг конденсланиши, суюк- 
ликнинг б уг ла ни ши ва хоказо) содир булса, исси кл и к б а л а н с и н и
тузиш п ай тид а ж а р а ё н д ав о ми д а юз бе р ад иг ан к у ш и м ч а иссиклик 
э ффе к т и хисобг а олинади. М а с а л а н , туйинган бугнинг конденсла- 
ниш ж а р а ё н и буйича исси кл и к б а л ан с и т у з и ла ё т г ан п ай т да / 1б 
учун конденсаторга к и р а ё тг ан бугнинг иссиклик с а к л а ш и , / 1к учун 
эса к у р и л м а д а н чик аё т г ан буг к онденсатининг исси кл и к с а к л а ш и
хисобга олинади. Агар ута к из д и р и лг ан бугнинг конденсланишини 
куриб чиксак, бундай ш а р о и т да к ури л ма н и нг иссиклик с а рф и
уч 
к и см да н т а ш к и л топиши мумкин: 
1)
бугни 
t 6
т е м п е р а т у р а с и д а н
туйиниш т е м п е ра т у р а с и
t т^
г ач а с ов и тил г а нд а а ж р а л и б ч ик ка н
иссиклик £>кизд, 
2
) ко нденсл аниш иссиклик (?конд; 3) конденсатни 
совитиш 
п ай тид а 
а ж р а л и б ч и к к ан иссиклик 
С)сов.
Бу н да й 
ша ро ит д а иссиклик б ал ан си ни н г т ен г л а ма с и куй и да г и кури н ишг а 
эга булади:
Q =
16
Л к ) = Р к и з д “ Ь Р к о и д “ Ь
^
сов = =
= С с б( / б —
t тyl¡) Jr й г - \ - С с к^ к
^сов)> 
( 9 * 5 )
бу ер д а 
сб
ва ск — буг ва конденсатнинг со ли шт и р ма иссиклик 
сигими, Ж (кг - К); 
г
— кон д ен сл ан и ш ( б уг ла н иш ) нинг с о л иш ­
т и р м а иссиклиги, Ж / к г ;
ва 
t cm
— конденсатнинг д а с т л а б к и ва 
со ви т ил га нд ан кейинги т е м пе ра т ур а с и, К-
*'
9.3-§. И С С И М И К У Т К А З У В Ч А Н Л И К
И с с ик л и к утка зу вч ан л и кни н г механизми ж и с м л а р н и н г а г р ег ат
х о ла т и г а б ог ли к булади. С у ю к л и к л а р ва к а т т и к ж и с м л а р — 
д и э л е к т р и к л а р д а иссиклик у т к а з у в ч а н л и к ёнма-ён ж о й л а ш г а н
з а р р а ч а л а р атом ва м о л е к у л а л а р и н и н г исси кл и к х а р а к а т и
т а ъ с и р и д а энергия а л м а ш и н и ш и г а асосланган. М е т а л л а р д а
и ссикликнинг а лм а ши ни ши асосан эркин э ле ктро н л арн ин г диффу- 
зияси о р к а ли боради. Г а з л а р д а иссиклик у тк а з у в ч а н л и к молек ул а 
ва а т о м л а р н и н г уз а р о т у к н а ш у в и ва у л ар ни нг д ифф у з ия с и
т а ъ с и р и д а юз беради.
Т е м п е р а т у р а ма й д о н и в а г р а д и е н т и .
Ж и с м н и н г х а м м а н уктал а-
р ида ги т е м п е р а т у ра к и й м а т л а р и н и н г йигиндиси т е м п е р а т у ра
майдонини т а ш к и л этади. Т е м пе р а т у р а майдони тургун ва 
нотургун бу ли ши мумкин. А г ар х а р бир н ук т а д аг и т е м п е р а т у р а
в а к т д а в о м и д а у з г а р м а с а , бунд ай т е м п е р а т у р а майдони тургун 
булади. М а б о д о т е м п е р а ту р а в а к т утиши б ил ан у з г ар с а, ундай 
майдон нотургун 
температура м а й д о н и
деб юритилади.
Т е м п е р а т у р а майдони умумий х о л а т д а куй и да г и функц ион ал
б о г ли кл ик б ил ан и фод а ла н ад и:
t = i(x,
г/, т). 
(9.6)
221

---

бу ерда 
t
— т е к ш и р ил а ё т г а н н ук т а д аг и тем п е ра т ур а;
х, у, z
— 
т е к ш и ри л аё тг ан н уктан и нг коо р ди на та л ар и; т — вакт.
К о о р д и н а т а л а р н и н г сонига кура, т е м пе ра т ур а майдони бир 
улчамли, икки у л ча м л и ва уч у л ча м л и булиши мумкин.
Бир хил т е м п е р а т у р а г а эга булг ан н ук т а л а р н и н г геометрик 
урни