O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

minerallanish xususiyatlari, mahofaza qilish choralari.
R E J A. 
1.
 
Ko’llarning issiqlik bilansi. 
2.
 
Ko’llarning issiqlik stratifikasiyasi.
3.
 
Ko’llarning minerallanish bo’yicha klassifikasiyalanishi.
4.
 
Ko’llarning tuz balansi
5.
 
Ko’llarning gidrobiologik hususiyatlari va suv massasi.
TAYaNCh IBORALAR.
.
Issiqlikning kirish qismi, issiqlikning chiqish qismi, to’g’ri yo’nalishi, teskari yo’nalishi, 
gomotermiya, polyar, tropik, rap ko’llar. Oligotrof ko’llar, evtrof ko’llar, distrof ko’llar, mizotrof 
ko’llar. Epilimnion, gipolimnion, metalimnion.
1.
KO’LNING ISSIQLI BALANSI.
Ko’lning issiqlik balansiga kelib qo’shiladigan eng asosiy energiya bu Quyosh 
radiasiyasidir. 
Bundaen tashqari, issiqlik almashinishda atmosferadan kelib qo’shiladigan 
issiqlik, daryo oqimidan va er osti suvlaridan keladigan issiqlik, suvning parchalanishida va 
muzlanishida ajraladigan issiqlik. Ko’llarda issiqlik quyidagilarga sarflanadi. Quyosh nurining 
qaytarilishiga, atmosferada issiqlik almashinishiga, suv bilan chiqib ketadigan issiqlik. Bir qismi 
esa erga singadigan suv bilan ketadi. Ko’lga kelib qo’shiladigan va undan chiqib ketadigan 
issiqlik orasidagi farqqa qarab ko’l suvining issiqlik balansi o’zgaradi.
Eng ko’p issiqlik suvning bug’lanishi bilan chiqadi. Daryo oqimi bilan keladigan va 
chiqib ketadigan issiqlik miqdori daryolarning kattaligiga bog’liq bo’ladi.
2. KO’LLARNING ISSIQLIK STRITIFIKASIYaSI. 

---

140 
Suv havzalarining issiqlik stratifikasiyasi quyidagilarga bo’linadi:
1) To’g’ri yo’nalishli – bunda suv harorati suv tubidan yuqoriga qarab ko’tarilib boradi.
2) Teskari yo’nalishli – bunda harorat suv tubidan yuqoriga qarab pasayib boradi.
3) Gomotermiya – bunda suv chuqurligiga qarab harorat bir tekisda taqsimlanadi.
F.A.Forel hamma chuchuk suv havzalarini quyidagi 3 guruhga ajratadi.
1) Polyar yoki sovuq ko’llar – bularda yil davomida harorat 4 S dan kam bo’ladi va teskari 
yo’nalishda bo’ladi.
2) Tropik yoki issiq ko’llar – bularda yil davomida harorat 4 S dan yuqori bo’ladi va to’g’ri 
yo’nalishli bo’ladi.
3) Mo’tadil iqlim sharoitidagi ko’llar – bularda yozgi harorat 4 S dan yuqori to’g’ri 
yo’nalishli harorat stratifikasiyasida, qishda esa harorat 4 S dan past va teskari harorat 
stratifikasiyasida bo’ladi.