O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti geografiya va ekologiya fakulteti ekologiya kafedrasi

KO’LLARDAGI SUV BALANSINING STRUKTURASI.
Ko’llarda suv balansining strukturasi deganda suv balansi tenglamasidagi suv kirish va 
chiqish o’rtasidagi nisbat tushuniladi. Bunda tenglamaning ikkala tomonida ham yog’in va 
parchalanishning ulushi qo’shib hisoblanishi kerak.
KO’LNING SUV ALMAShINIShI.
Ko’lning suv almashinishi unga tashqaridan keladigan suvning undan chiqib ketadigan 
suvga nisbatan ahamiyati bilan xarakterlanadi. 
 
2. KO’LLARDA SUV SATHINING O’ZGARIShI.
Ko’llarda suv sathining o’zgarishi uning eng asosiy hususiyati bo’lib hisoblanadi. Suv 
sathining maydoni deganda, suv hajmining qonuniy o’zgarishi hamda suv oqimi va to’lqinining 
xususiyati tushuniladi. Ko’lning suv rejimi uning gidroximik, gidrobiologik, issiqlik va boshqa 
komponentlarining o’zgarishlari bilan birgalikda uning qonuniy o’zgarishini shakllantiradi va 
bunga ko’lning gidroekologik rejimi deyiladi. Ko’ldagi suv sathining o’zgarishi uning xo’jalik 
ahamiyatini ham aniqlaydi. Sug’orish, sanoat va kommunal maqsadlarda foydalanish ham 
shunga bog’liq bo’ladi.

---

135 
Suv sathining o’zgarishi uning kelib chiqishiga ko’ra ikkiga bo’linadi.
1) Ko’ldagi suvning umumiy hajmi, massasining o’zgarishi bilan aloqador bo’lgan 
o’zgarishi, ya’ni suv rejimini tashkil qiluvchilarning o’zgarishi.
2) Ko’ldagi suv umumiy xajmi, massasining uzgarishi bilan boglik bo’lmagan o’zgarish, 
ya’ni umumiy suvhajmining ko’lda qayta taqsimlanishi tufayli kelib chiqqan o’zgarish.
Birinchi guruh o’zgarish avvalambor iqlimiy sabablarga bog’liq bo’ladi, jumladan 
yog’inlar natijasida ko’lga quyiladigan daryolar suvini oshishi va ko’l atrofidagi hududlar 
umumiy namligining oshishi. Suv sathining bunday o’zgarishi ko’p yillik va mavsumiy bo’lishi 
mumkin. Ikkinchi guruhga ko’ldagi suvning shamol ta’sirida ko’tarilishi va joydan-joyga 
ko’chishi kiradi.