Siyosatshunoslikka

58 Roskin M.G., Cord R.L., Medeiros J.A., Jones W.S. Political Science: An
Introduction. N ew Jersey: Pearson, 2013.-P.100.
59 Odilqoriev X.T., Razzoqov D.X. Siyosatshunoslik. -Т.: 0 ‘qituvchi, 2008.
-B .182.
209

---

Umumlashtirib olganda, hozirgi siyosatshunoslikda «demokrati­
ya» atamasi to‘rt ma’noda qo‘llaniladi:
• 
asosiysi - xalq hokimiyati, «xalq boshqaruvi, xalq tomonidan 
va xalq uchun saylanish»;
• 
a ’zolarining boshqaruvdagi teng huquqli ishtiroki va 
ko‘pchilik ovoz orqali qarorlar qabul qilishga asoslangan har qanday 
tashkilotning tuzilish shakli;
• 
muayyan qadriyatlar tizimi, muayyan dunyoqarashga asos­
langan ideal jamiyat tuzumi. Erkinlik, tenglik, inson huquqi va 
boshqalami bu idealning tarkibiy qismlari qatoriga kiritadilar;
• 
xalq hokimiyatiga intilgan ijtimoiy va siyosiy harakatlar, de­
mokratik maqsad va ideallami amalga oshirish.
Shuningdek demokratiyani talqin etish borasida bir necha yon- 
dashuvlami farqlash mumkin60:
Qadriyatli yondashuv 
tarafdorlari demokratiyaning o‘zi aslida 
qadriyatdir, deb hisoblaydilar. Bu qadriyatlar erkinlik, tenglik, sotsial 
adolat, xalq hokimiyatchiligida o‘z aksini topadi.
Ratsional-utilitar talqin. 
Demokratiyaning ratsional-utilitar tal­
qini tarafdorlari, demokratiya jamiyat hayotini tashkil qilish uchun 
nihoyatda foydali va eng ratsional hodisadir, deb hisoblaydilar. Ular- 
ning fikricha, demokratik boshqaruv nihoyatda samarali qarorlaming 
qabul qilinishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladi.
Tizimli yondashuv. 
G‘arb politologlari N. Luman, K. Doych kabi- 
lar g ‘oyasiga ko‘ra, demokratiya jamiyat siyosiy tizimini saqlash va 
rivojlantirishning hamda ushbu tizimning turli sotsial o ‘zgarishlarga 
moslashishining eng samarali yo‘lidir. Demokratiyaga tizimli yonda­
shuv vakillari demokratiyaning boshqaruvning ideal modeli deb hi­
soblaydilar. Ayni paytda, ulaming fikriga ko‘ra, bunday modelning 
ishlashi uchun mamlakat fuqarolari ratsional ravishdagi xulq-atvomi 
namoyon qilishlari zarur bo'ladi.
Umuman olganda, hozirgi paytda ham demokratiyaning yangi 
nazariy asoslari, formalari ustida mutaxassislar izlanishlami davom