Сборник научных трудов по материалам Международной научно-практической

 
269 
XALQARO MIQYOSIDAGI ILMIY-AMALIY KONFERENTSIYA MATERIALLARI
uchun xosdir.Ushbu tendentsiya tahdid solgan, chunki ota-onalar o‘qishga katta qiziqish ko‘rsatgan 
bolalar PIRLS bo‘yicha eng yuqori ball to‘plaganlar. Shunday qilib, ota-onalar orasida o‘qish 
qiziqishining pasayishi to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining o‘qish savodxonligining pasayishi bilan 
birga bo‘lishi mumkinligianiqlangan. Uchinchi tendentsiya shundaki, 2006 yilga kelib, oilalar 
maktabgacha yoshdagi bolalar bilan ko‘proq o‘qishni boshladilar. Bu barcha ona guruhlariga xos 
bo‘lgan umumiy xususiyatdir. Ota-onalar faolligining oshishi birinchi sinfga qabul qilinganida 
bolalarning o‘qish savodxonligi darajasining o‘sishi bilan birga bo‘lgan. Shunga ko‘ra, 2006 yilda 
o‘rtacha va yuqori savodxonlik darajasi yuqori bo‘lgan bolalarning ulushi oshgan. 
Аmmo 2011 yilga kelib, ota-onalarning farzandlar bilim olishiga munosabati pasayib ketgan 
va erta savodxonlik darajasi yuqori bo‘lgan bolalar, onalarning bilim darajasidan qatʼiy nazar, 
barcha oilalarda kamroq bo‘lgan. Ota-onalarning xatti-harakati va munosabatlaridagi bunday keskin 
o‘zgarishning sabablari ichki oilaviy hayotning o‘zgarishi bo‘lishi mumkin . PIRLS-2001 va 
PIRLS-2006 yilgi tahlillarda sinovdan o‘tgan to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining ota-onalari, ehtimol, 
o‘tgan asrning 70-yillari boshlari va o‘rtalarida tug‘ilganlari sabab bo‘lishi mumkin. 2011 yilgi 
tadqiqotda qatnashgan to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining ota-onalari 80-yillarda tug‘ilish ehtimoli 
ko‘proq edi. Ushbu dinamik hisoblarning o‘quv yillari turli davrlarga to‘g‘ri kelgan va butun 
mamlakatdagi taʼlim tizimida ro‘y bergan o‘zgarishlar bilan izohlanadi.Shunga ko‘ra, ota-onalar 
turli xil hayotiy-ijtimoiy tajribaga ega, shu jumladan bolalar bilan munosabatga kirisha oladilar. O‘z 
navbatida, ota-onalarning munosabati va amaliyotidagi o‘zgarishlarni bolalarning o‘qish 
savodxonligi dinamikasining o‘zgarib turishi bilan izohlash mumkin. 2006–2011 yillarda PIRLS 
dasturi ballarining barqarorligi ota-onalarning o‘qishga bo‘lgan munosabati va bolalar bilan 
mashg‘ulotlar chastotasini qayd etgan o‘zgarishlar fonida vaqtinchalik deb hisoblash mumkin. 
Ehtimol, bu 2000 yillarda axborot kommunikatsion texnologiyalari muhitining rivojlanganligi bilan 
bog‘liqdir.
PIRLS xalqaro baholash dasturi natijalari asosida taʼkidlash joizki ushbu jarayonda ishtirok 
etgan bolalar mutlaqo boshqa muhitga tegishli. PIRLSxalqaro baholash dasturi bilim olishni afzal 
ko‘rganlar va o‘qishni o‘qitish usullari asosida hozirgi to‘rtinchi sinf o‘quvchilarining ota-onalari 
orasida qanday o‘zgarishlarni namoyish etishlari va o‘quvchilarqanday ijobiy natijalarni ko‘rsata 
olishlari tasavvur qilingan. 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1. Anderson J. How parents perceptions of literacy acquisition relate to their childrens 
emergent literacy knowledge // Reading Horizons. 1995. № 35. R. 209– 228.
2. Bourdieu P. The school as a conservative force: Scholastic achievement and cultural 
inequalities. In Contemporary research in the sociology of education. Ed. J. Eggleston. London: 
Methuen. 1974. P. 32–46.
3. Davis-Kean P.E. The influence of parent education and family income on child 
achievement: the indirect role of parental expectations and the home environment // Journal of 
Family Psychology. 2005. № 19 (2). R. 294–304.
4. De Graaf N.D., De Graaf, P.M., Kraaykamp G. Parental cultural capital and educational 
attainment in the Netherlands: A refinement of the cultural capital perspective // Sociology of 
Education. 2000. № 73. R. 92–111.
5. Martin M.O., Mullis I.V. Methods and procedures in TIMSS and PIRLS 2011. Chestnut 
Hill, MA: TIMSS & PIRLS International Study Center, Boston College. 2012.
6. Sénéchal M. Testing the home literacy model: Parent involvement in kindergarten is 
differentially related to grade 4 reading comprehension, fluency, spelling, and reading for pleasure 
//Scientific studies of reading. 2006. № 10(1). R. 59‒87.
7. Sirin S.R. Socioeconomic status and academic achievement: A Meta-analytic review of 
research 1990-2000 // Review of Educational Research. 2005. № 75(3). R. 417–445.

---

BOSHLANG‘ICH TA’LIMGA XALQARO BAHOLASH DASTURLARINI JORIY ETISHNING ISTIQBOLLARI