5. Mavzu. Alximiya va zodagonlar. Mashhur alximiklar va ularning ishlari

6.Vodorodni kim va qachon olgan? 
G.Kavendish (1731-1810) –Me + 2HC1 = reaksiyasini o’tkazib gaz oldi va uni 
vodorod deb nomlab, uning xossalarini aytdi. 
7. D.Pristli qaysi gazlarni olgan? 
D.Pristli (1733-1804) gazlardan karbonat angidrid, azot (1) oksidi, ammiak, 
vodorod xlorid va oltingugurt (IV) oksidini oldi va gazlarni suv ostida to’pladi.
1774 yil oktyabrida Parijda Pristli o’zining Lavuazye yaratgan flogiston 
tushunchasini mukammal o’rganib uning tarkibi 
1
⁄
5
qismi yonuvchi flogiston 
gaziga mos kelishini topdi, qolgan qismi esa yonmasligini aniqladi. Yonmaydigan 
qismini azot deb atadi (ya’ni lotincha o’g’it tug’diruvchi degan ma’noni bildiradi).
8. Kislorodni kim va qachon ochgan? 
Kimyogar K.Sheyele - kislorodni ochdi. 1735 yilda marganesni, P.Gyelm 1782 yilda 
molibdenni oldi. 
9. Antuan Lavuazye qanday ishlarni amalga oshirgan? 
XVIII asrning oxiriga kelib juda ko’p eksperimental materiallar to’plandi. Ularni 
fransuz kimyogari Antuan Lavuazye sistemalashtirdi. U 1764 yilda gipsni qizdirib 
uning tarkibidagi suv miqdorini aniqladi, suvning tarkibini aniqladi va sintezini xam 
amalga oshirdi, keyinchalik kislorod, oltingugurt, fosfor, olmos, kaliy va 
qo’rg’oshin elementlarini ham topadi. P.Laplas bilan birgalikda termokimyoviy 
tadqiqotlarni amalga oshirdi. 
A.Lavuazyening moddalarni miqdoriy jihatdan aniqlashni sistemalashtirishi 
XIX asrning buyuk kashfiyotlaridan biri bo’ldi. 
 10. Eng birinchi kimyoviy nomenklaturani kimlar va qachon yaratishgan? 

---

 XVIII asrning 30 yillariga kelib Lavuazye fransuz kimyogarlari Lui Bernar Giton de 
Marvo (1737-1816), K. L. Bertolle (1748-1822) va A.F.Furkrua (1755-1809) lar bilan 
kimyoviy nomenklaturaning mantiqiy sistemasini yaratdilar. 
1789 yilda “kimyoning elementar kursi” kitobi nashr qilindi. Unda moddalar 
jadvalini tuzdi: 
1. Oddiy moddalar (yorug’lik, issiqlik, kislorod, azot, vodorod). 
2. Oksidlanib kislota xosil qiluvchi oddiy metallmas moddalar (S, P, chumoli 
kislotasi radikali, NF, bura kislotasi-radikali). 
3. Oksidlanib kislota xosil hiluvchi oddiy metall moddalar topildi (Sb, As, Bi, Co, Cu, 
Au, Fe, Pb, Mn, Hg, Mo, Ni, Pt, Ag, Sn, W, Zn); 
4. Tabiatda uchraydigan tuzlar - ohak, magneziya, barit, glinozyom, kremnezyom. 
Bu topilmalar jadvali Lavuazyening “Kimyoning elementar kursi» kitobida berilgan 
bo’lib, unda dastlabki 33 elementning klassifikasiyasini tuzdi. 
Organik birikmalar analizi asoslari, biologiyada fiziko-kimyoviy usullardan 
foydalanishni taklif qildi. Lavuazye tarafdorlari va shved kimyogari V.Bregman, 
germaniyalik kimyogar olim Martin Genrix Klaprot (1743-1817) flogiston 
nazariyasini juda qo’llab quvvatlab, elementlarni kashf qilishni boshladilar. 1749 
yilda Klaprot uran va sirkoniy elementlarini ochdi.