«O’zbekiston temir yo’llari» datk

Energiya rekuperatsiyasi.
U kattagina iqtisodiy samara beradi. 
Masalan, dvigatellari parallel ulangan VL10 yoki VL8 elektrovozining 15 
daqiqa (0,25 soat) davomida 250 A tok bilan elektr tormozlanishi 
250

4

3600

0,25=900 kVt.s energiya beradi (bu yerda 3600 V – 
rekuperatsiya paytida tarmoqdagi mavjud kuchlanish). Bu qaytadan 
o’zgartirgichlar ishlatadigan energiyani hamda dempferli rezistorlardagi 
yo’qotishlarni chiqarib tashlash kerak 
s
kVt




20
25
,
0
2
40

---

84 
bu yerda: 40 – kuchlanish 3600 V ga teng bo’lganida bitta o’zgartirgich va
uning zanjiridagi dempferli rezistor tomonidan iste’mol
etiladigan quvvat, kVt; 
2 – o’zgartirgichlar soni; 
0,25 – tormozlanish vaqti, s. 
Qiyoslash uchun 900 kVt-s energiya 150 ta maishiy elektr plitasini 10 
soat davomida ta’minlashi uchun kifoya qilishini ko’rsatish lozim. 
Shuningdek, 
poyezdlarni 
tepadan 
tushishda 
avtotormozlarni 
qo’llamagan holda moslashuvchan boshqarish qo’shimcha energiya 
sarflamay turib texnik tezlikni oshirish imkonini beradi. 
Ko’makchi ehtiyojlar uchun elektr energiya sarflash. 
Tortuv 
maqsadidagi sarfga nisbatan ko’makchi ehtiyojlarga kamroq elektr 
energiya sarflanadi. Misol uchun, VL8 elektrovozida barcha ko’makchi 
mashinalar va pechlarning umumiy iste’mol qiladigan quvvati 160 kVt ga 
teng (87 kVt – yuqori aylanish chastotali motor-ventilyatorlar, 57 kVt – 
motor-kompressorlar, 16 kVt – elektr pechlar). Agar kompressor dvigatel-
lari elektrovoz ishi umumiy vaqtining taxminan 1/3 qismi davomida 
ishlashi, motor-ventilyatorlar 2/3 vaqt davomida past aylanish chastotasida 
ishlashi, elektr pechlar esa kabinaning old qismida yilning sovuq 
paytidagina yoqilishi hisobga olinsa, barcha ana shu uskunalarning quvvati 
tortuv dvigatellari quvvatidan ko’p marotaba kichikligi ma’lum bo’ladi. 
Biroq, energiyani elektrovozlarning ko’makchi qo’shimcha maqsadlari 
uchun oqilona sarflash bilan jiddiy tejamkorlikka erishish mumkin. 
Masalan, ventilyatorlarni zaruratsiz 2 s yoqib qo’yish 174 kVt energiya 
sarflanishiga, ularni tortuv dvigatellarini kuchli sovutish uchun quyi 
aylanish chastotasidan yuqorisiga o’tkazish energiya sarfining 3-3,2 
barobar ortib ketishiga olib keladi. 
VL80, VL10, VL8 elektrovozlarining motor-kompressorlari bir 
daqiqalik ishi davomida taxminan 1 kVt-s elektr energiya ishlatadi. 
Energiya yo’qotilishini kamaytirish maqsadida elektrovoz va tarkib 
pnevmatik magistrallaridan havo chiqib ketishiga hamda qum idishidan 
zaruratsiz foydalanishga yo’l qo’ymaslik lozim. Klapanlar, porshen 
halqalari yaxshi ishlov berilmagan hamda silindr devorlarida temir 
qirindilari bo’lgan hollarda kompressorlarning havo uzatish imkoniyati 
pasayishini yodda tutish shart. Orqa kabinadagi elektr pechlarini 4 soatga 
yoqib qo’yish 20-24 kVt-s elektr energiyasi sarflanishiga sabab bo’ladi.