Математика ақл ва заковат

Теварак- атрофда фазода мўлжал олиш
бўйича ишлаш бир неча 
йўналишда ўтказилади. Энг олдин амалий тажриба такомиллаштирилади. 
Болалар бу ёш даврида анча мустақил бўлиб қолишади, ўйинчоқлар 
сақланадиган жойни билишади, ўрнатилган тартибга амал қилишади. Урта 
гуруҳда улар ошхонада навбатчилик вазифаларини бажаришга ўргатилади, ўқув 
йилининг иккинчи ярмидан бошлаб эса, материални машғулотга тайёрлаш 
ўргатилади. Навбатчиларнинг вазифаларини бажариш столдаги идишлар, ўқув 
ашёларининг фазовий жойлашувларини ўзлаштириш билан боғлиқ. Болалар 
энди бинода ва болалар мактабгача таълим муассасалариси участкасида 
эркинроқ мўлжал оладилар. Масалан, бошқа гуруҳлар, мусиқа зали, тиббиёт 
хонаси қаерда жойлашганини, уларга қандай боришни биладилар. Буларнинг 
ҳаммаси атрофни ўраб олған фазода катта қизиқиш билан мўлжал олишдан 
дарак беради. Педагогик ишнинг ушбу йўналиши кейинги ёш гуруҳларида 
асосан болалар билан кундалик мулоқотларда, яъни ўқишдан ташқари вақтда 
ҳам кенг жорий қилинади. 
Ўрта гуруҳда ўқув фаолиятини ташкил қилиш жараёнида тарбиячи бошқа 
масалаларни ҳам ҳал қилади: 1) фазо ҳақидаги 
дастлабки билимларни мустаҳкамлайди, уларни 
кенгайтиради ва теранлаштиради, янги маълумотлар 
беради; 
2) 
олинган 
билимларни 
ўйинларда, 
дастурнинг 
бошқа 
бўлимларига 
бағишланган 
машғулотларда ҳар хил ҳаётий ситуацияларда 
қўллашга ўргатади. “
Теварак-атрофда мўлжал 
олиш”
бўлимига мос равишда тарбиячи болаларга 

---

106 
ўзига нисбатан йўналишни аниқлашни, берилган йўналишда ҳаракат қилишни 
(олдига—орқага, юқорига—пастга, ўнгга—чапга), ўзига нисбатан буюмларнинг 
ҳолатини сўзлар билан тушунтиради. 
Аммо олдин болага нисбатан қарама-қарши йўналишда турган, яъни 
олдида—орқасида, ўнгда—чапда турган 1—2 та ўйинчоқни, буюмлар 
жойлашувини аниқлашга доир топшириқ берилади. Ўйинчоқлар ёки қандайдир 
буюмлар сони аста-секин 4 тага етказилади. Дастлабки вақтларда буюмларни 
боладан унча узоқмас масофага (унинг ёнига) жойлаштириш маъқул. 
Кейинчалик 
масофани 
катталаштириб 
бориш 
керак. 
Тарбиячининг 
топшириғига биноан, бола хонанинг маълум бир жойига туради ва ўз олдида, 
чапида ва ўнгида қандай буюмлар турганини айтади. Шундан кейин тарбиячи 
боладан ўнгга (чапга) турилишини ва яна қандай буюмлар ундан қайси 
йўналишда турганлигини айтишни сўрайди.
Фазода (“Топ-чи, бунда нима бор?”, “Билинг-чи, нима ўзгарибди?” 
типидаги) мўлжал олишга доир машқлар ўйин характерига эга бўлиши керак. 
Катта гуруҳда болаларни 
вақт бўйича мўлжалга 
олишга ўргатиш