O`zbekiston respublikasi oliy va o'rta

Birinchi tibbiy yordam ko’rsatish. Qоn oqishini to’xtatish, oyoq, qo'l organlari 

shikastlangan bo’lsa, ularni vaqtincha taxtakachlab qimirlatmay qo’yish, 

yonayotgan kiyim boshlarni o’chirish zarur. Bemorga tinch sharoit yaratib, uni 

isitish, shirin choy va issiq ichimliklar berish kerak. So’ngra shikastlangan kishini 

zudlik va ehtiyotkorlik bilan kasalxonaga olib borish arur. 

GIPERTONIYA KASALLIGl 

Gipertoniya kasalligi (yunoncha – ortiqcha, taranglik, bosim). Gipertoniya kasalligi 

yurak va tomirlar, endokrin tizim, buyrak va siydik chiqaruv yo'lidagi organik 

o'zgarishlarga bog’liq bo’lmagan holda, arterial qon bosimining uzoq vaqt 

birlamchi ko’tarilib turishidir. Arterial bosimning 140-90 mm simob ustuni norma, 

---

140-95 mm simob ustunining 160-5 mm dan yuqorisi gipertenziya deb 

hisoblanadi. Markaziy nerv tizimining ruxiy zarbaga uchrashi, o’ta zo’riqishi, 

moddalar almashinuvining buzilishi, zararli odatlar (spirtli ichimliklar, chekish). 

irsiyat muhim rol o'ynaydi. Bu omillar ta'sirida mayda arteriyalar bo'shlig’ining 

vaqtincha keyinchalik doimiy torayishi (spazmi) natijasida sistolik va diastolik 

arterial qon bosimi кo’tarilib ketadi. 

Gipertoniya kasalligining kechishida uchta bosqich farq qilinadi (A.L.Myasnikov). 

l-bosqich kasallikning boshlang'ich davri bo'lib, yuqorida qayd etilgan sabablar 

ta'sirida arterial qon bosimi qisqa vaqt ko’tariladi. Sabablarini bartaraf qilingandan 

so’ng bemorning ahvoli yaxshilanib, bosim o’z holiga tushadi. II-bosqichda qon 

bosimining ko’tarilishi doimiy (turg'un) bo’lib bemor maxsus davolanmasa, 

arterial bosim normaga tushmaydi III-bosqichda qon bosimi davo tadbirlari 

qo'llanganda ham normallashmaydi. Bunda buyrak, aorta, yurak, miya va boshqa 

organlar tomirlarida qaytmas o'zgarishlar yuzaga keladi.Kasallikning ilk davrida 

asabiy zo’riqishlardan so’ng bosh og'rig'i vaqti-vaqtida bosh aylanishi, quloq 

shang'illashi, darmonsizlik, yaxshi uxlay olmaslik, belgilari seziladi. 

Gipertoniyaning keyingi bosqichlarida puls (tomir urushi) tezlashadi, 

taranglashadi.Yurak chegaralarning chapga kengayganligi qayd etiladi.  

Davosi. Bemorlar dam olish va uxlash rejimiga qat'iy rioya qilishi zarur. Ularning 

asab tizimiga ta'sir qiluvchi omillar(ni) bartaraf qilinadi. Parhez rejimiga rioya 

qilish, holesteringa boy mahsulotlar (yog’li, go’sht, yog’), chegaralanadi, sho’r 

taomlar man etiladi. Dori moddalaridan dibazol. papaverin. platifillin qo'llaniladi. 

Profilaktika. Dam olish, uxlash rejimini yaxshi tashkil etish, korxonalarda, oilada 

yaxshi munosabatlar o’rnatish. Gipertoniya kasalligining formalarini o’z vaqtida 

aniqlash va davolash zarur. 

       Gipertonik kriz-gipertoniya kasalligining keskin kuchayishi bo'lib arterial 

bosimning birdaniga o'tkir ko’tarilib ketishi bilan xarakterlanadi.Bemorning boshi 

aylanadi, bosh og'rig’-kuchayadi, arterial bosim to’satdan ko’tarilib ketadi. Ba'zan 

bemorning ko’ngli ayniydi, qayd qiladi, birdaniga holsizlanib hushidan 

ketadi.Miyada qon aylanishi buzilishi natijasida harakatlar, nutq  buzilishi yuz 

berishi mumkin. Og’ir hollarda shoshilinch davo choralari ko’rilmaganda miyaga 

qon quyiladi (insult).