S burxonov, O‘. Xudoyorov, Q. Norqulova, N. Ruzikulova, L. Goibova matematika umumiy o‘rta ta’lim maktablarining

7.
Rasm asosida masala tuzing va uni yeching:
1.
Odil, Fozil va Nafisa shaxmat o‘ynashdi. Jami
4 partiya o‘yin o‘ynaldi. Agar bolalarning har biri 
kamida bitta o‘yin o‘ynagan bo‘lsa, ularning har biri 
nechtadan partiya o‘ynagan? Necha xil javob bo‘lishi 
mumkin?
2.
Halima kitobning 69 betini o‘qib bo‘ldi. Bu kitobning 
to‘rtdan uch qismini tashkil etadi. Bu kitob necha 
betli?
3.
Jadval asosida masala tuzing va yeching:
O‘quvchilar 1 minutda o‘qigan so‘zlar soni Vaqt So‘zlar soni
Shahnoza
136 ta
3 min
? ta
Abror
? ta
2 min
258 ta
Bobur
131 ta
? min
524 ta
Ruxshona
135 ta
3 min
? ta
 4.
Nima uchun tenglik to‘g‘riligini tushuntiring:
8 · 3 + 7 · 3 = (8 + 7) · 3 6 · 8 + 4 · 8 = 10 · 8
17· 5 + 3 · 5 = (17 + 3) · 5 46 · 7 = 46 · 6 + 46

---

117
5.
Sonli rebus. Javob variantlari nechta?
*6 : * = 8 5* : * = 9
2* : * = 7 *2 : 8 = *
6.
Gulzordan 3 nafar o‘quvchi 26 tadan, 4 nafar 
o‘quvchi 37 tadan atirgul uzishdi. Ular gulzordan 
jami nechta gul uzishdi?
7.
210 : 2 
432 : 4 6240 : 6 8468 : 8
309 : 3 
525 : 5 7630 : 7 9756 : 9
Rost va yolg‘on mulohazalar
Mulohazalarda rost yoki yolg‘on axborotli gaplar tahlil 
qilinadi. Masalan: «Yer Quyosh atrofida aylanadi» –
to‘g‘ri fikr; «Ikki toq son» – noto‘g‘ri fikr. Bunday 
gaplar mulohaza deyiladi. «Yoshing nechada?» yoki 
«dars qiling» kabilar mulohaza emas. Faqat «ha» 
yoki «yo‘q» deb javob beriladigan 
savol qo‘yilsa, olingan javobga qarab 
undan keyingi amalni bajarish tartibi
turlicha bo‘ladi va chizmada qu yi dagi 
ko‘rinishda ifodalanadi.
 1.
Agar hisoblash mashinasiga quyidagi sonlar kiritilsa, 
natijada qanday sonlar olinadi? 
a
: 7; 46; 61; 280.
ha
yo‘q

---

118
2.
Avval rost mulohazalarni, keyin yolg‘on mulohazalarni 
ko‘chirib yozing: 
a) 17 bilan 5 ning ayirmasi 13 ga teng;
b) Har qanday natural son 4 ga ko‘paytirilsa, 
ko‘paytmada juft son hosil bo‘ladi;
d) Har qanday natural son 5 ga ko‘paytirilsa, 
ko‘paytmada har doim juft son hosil bo‘ladi;
e) 7 soni 6 sonidan kichik. 
3. 
Quyidagi shakllar uchun rost mulohaza­
larni tanlang:
a) Agar shakl ko‘k bo‘lmasa, demak, bu 
to‘g‘ri to‘rtburchak;
b) Agar shakl qizil bo‘lmasa, demak, bu 
to‘g‘ri to‘rtburchak emas;
d) Agar shakl uchburchak bo‘lmasa, 
demak, bu ko‘k emas.
Bu shakllar uchun rost mulohazalarni 
davom ettiring: Agar shakl sariq bo‘lmasa, 
demak, bu … emas.
4.
Rasmdagi figuralarning nomini toping. Shunday 
geometrik figuraga ega predmetlar nomini ayting. Bu 
figuralarning yuqori va yon tomonidan ko‘rinishlarini 
daftaringizga chizing.

---

119
5.
O‘ylab ko‘ring:
a) Istalgan bir xonali natural son o‘ylang. Uni 4 ga 
ko‘paytiring. Ko‘paytmani o‘ylagan songa bo‘ling. 
Natijada nega 4 hosil bo‘lishini tushuntiring.
b) Istalgan bir xonali natural son o‘ylang. Uni 6 
ga ko‘paytiring. Ko‘paytmadan o‘ylangan sonni ayi­
ring. Ayirmani o‘ylangan songa bo‘ling. Natijaga 15 
sonini qo‘shing. Yig‘indida nima uchun 20 chiqqanini 
tushuntiring.