3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

Mashg’ulotni bajarish tartibi va metodik ko’rsatmalar 
1.Yo’qoridagi jadvaldan foydalanib xo’jalik alohida guruhlang va quyidagi ko’rinishda 
bo’lsin 1-jadval 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

№
Xo’jalik mablag’lari 
Summasi 
1 
2 
3 
Jami
2.Yo’qoridagi jadvaldan foydalanib xo’jalik mablag’larining tashkil topish manbalarini 
alohida guruhlang va quyidagi ko’rinishda bo’lsin 2-jadval 
№
Xo’jalik mablag’larining tashkil topish 
manbalari 
Summasi 
1 
2 
3 
Jami
3.Amaliy topshiriq to’q’ri bajarilsa xo’jalik mablag’larining jami summasi bilan ya'ni 1-
jadvaldagi jami summa xo’jalik mablag’larining tashkil topish manbalarini jami summasi 
ya'ni 2-jadvaldagi jami summa bilan tent kelishi shart. 
Foydalangan adabiyotlar ro’yxati: 
1. O’zbekiston Respublikasining konstitutsiyasi. Toshkent, O’zbekiston 2001 yil 
2. O’zbekiston Respublikasining «Buxgalteriya hisobi to’q’risiadagi qonuni Toshkent, 
1996 yil 30-avgust 
3. Karimov I.A. O’zbekiston iqtisodiy islohotlarni chuqurlashtirish yo’lida O’zbekiston, 
1995. 
4. Karimov I.A. O’zbekiston buyuk kelajak sari. T..O’zbekiston, 1998 
5. Buxgalteriya hisobining milliy andozalari Toshkent 1998-2000. 
6. Umarova M va boshqalar. Buxgalteriya hisobi. Darslik. Toshkent, Mehnat 1999. 
7. Inoyatov U va boshqalar Buxgalteriya hisobi Toshkent,Sharq 2001. 
8. Gadoev E.F.va boshqalar Boshlovchilar uchun buxgalteriya hisobi. Toshkent 1996. 
9. Xudoyberdiev U.Buxgalteriya ucheti nazariyasi. Samarqand 1995. 
 
2-MAVZU. BUXGALTERIYA SCHYOTLARI VA
IKKI YOHAMA YOZISH. 
Reja: 
2.1. Reja Buxgalteriya schyotlari to’q’risida tushuncha 
2.2. Reja Schyotlarda xo’jalik operatsiyalarini ikki yoqlama yozish 
2.3. Reja Sintetik va analitik hisob haqida tushuncha 
2.4. Reja Oborot qaydnomalari va ularning ahamiyati 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

2.1. reja Buxgalteriya schyotlari to’q’risida tushuncha 
Korxona tashkilot va muassasalarda xo’jalik jarayoni ta'siri ostida hisobot davri ichida 
juda ko’p xo’jalik operatsiyalari sodir bo’ladi. Buxgalteriya balansi.odoatda har oyda yoki 
chorakda bir marta to’ziladi. Buxgalteriya balansini to’zish uchun ilgaridan ma'lum iqtisodiy 
mazmuniga qarab sodir bo’layotgan xo’jalik operatsiyalarini guruhlashtirish zarurati tugiladi. 
hisobot davrining oxirida har bir guruhdagi qoldiqni buxgalteriya balansining tegishli 
moddalariga yozib kuyiladi. 
Buxgalteriya schyotlari har bir mablag’ turi, ularning manbaalari, jarayonlar bo’yicha
ochilib, iqtisodiy mazmun jihatdan umumlashtirilib hisobga olib boriladi. Buxgalteriya 
hisobi schyotlari uz to’zilishiga ko’ra karama-karshi ikki tomondan iborat. Bir tomoni 
«debet» ikkinchi tomoni «kredit» deb ataladi. «Debet» so’zi lotincha bo’lib «u qarzdor» yoki 
ko’payish degan ma'noni anglatadi. «Kredit» so’zi ham lotincha bo’lib «ishondi», qarzim bor 
yoki kamayish degan ma'noni anglatadi.Bu suzlar buxgalteriya hisobi rivojlanishining 
boshlangich davrlarida (XSh-asrlarda) qo’llanilgan bo’lib, usha davr munosabatlarini
ifodalagan. Xozirgi davrda ular uz ma'nolarini yukotgan bo’lib, faqat schyotlarning ung va 
chap tomonlarini shartli ravishda belgilash uchun ishlatiladi. har bir schyotda hisobga olib 
borilayotgan ob'ektning ko’payishi,ikkinchi tomondan esa kamayishi aks ettiriladi. 
Buxgalteriya hisobi schyotlarini quyidagicha sxemada ko’rsatish mumkin. 
Debet
Schyot nomi 
Kredit 
Buxgalteriya hisobining har bir schyoti quyidagima'lumotlarni o’zida aks etgiradi: 
Oy boshidagi boshlangich qoldiq 
Oy davomidagi debet va kredit obrotlar; 
Oy oxiridagi qoldiq. (saldo) 
Saldo-italiyancha suzdan olingan bo’lib «qoldiq» degan ma'noni bildiradi. 
Schyotlarning debet va kredit tomonlaridagi oy davomidagi joriy yozuvlarni jami oborot deb 
ataladi. 
Buxgalteriya schyotlari schyotlar rejasida aks ettirilishiga ko’ra aktiv schyotlar, passiv 
schyotlar va aralash schyotlarga bo’linadi. Schyotlar buxgalteriya balansi moddalariga qarab 
ochiladi. Buxgalteriya balansining aktiv tomonidagi moddalarga nisbatan ochilgan schyotlar 
aktiv deb ataladi. Buxgalteriya balansining passiv tomonidagi moddalarga nisbatan ochilgan 
schyotlar passiv deb ataladi. 
Aktiv schyotlarning tuzilishi kuyidagicha: 
Aktiv schyotlarning boshlangich koldigi debet tomonda kursatiladi.
Mablaglarning kupayishi schetning debet oborotida aks ettiriladi; 
Mablaglarning kamayishi schyotning kredit oborotida aks ettiriladi; 
Aktiv schetlarning oy oxiridagi koldigi schetning debet tomonida yoki 0 ga teng buladi. 
Aktiv schyotlarning kurinishi kuyidagicha 
Debet
Aktiv schetning nomi
Kredit
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

Oy boshiga 
Boshlangich qoldiq 
1.
2.
3.
4.
5.
6. 
7. 
8. 
9.
Debet oborot yoki mablag’larning
ko’payishi (+) 1+2+3+4+5 
Kredit oborot yoki 
mablag’larning kamayishi
(-) 6+7+8+9 
Oy oxiriga oxirgi qoldiq
Aktiv schyotlarda oy oxridagi oxirgi qoldiqni topish uchun, oy boshidagi boshlangich 
qoldiqga debet oborot kushilib, kredit oborot ayriladi. Bu quyidagi formulada aks ettiriladi. 
OKA=BK + DO-KO 
Bunda OKA-Oy oxiriga koldi? aktiv yoki oxirgi koldi? aktiv 
BK-oy boshiga boshlang’ich qoldiq 
DO-debet oborot 
KO-kredit oborot 
Misol: hisob kitob rakamining oy boshidagi boshlangich koldigi 150000 sum. Oy davomida 
kuyidagi xo’jalik operatsiyalari amalga oshirilgan. 
1. Mol yetkazib beruvchi tashkilotlardan ijara puli to’landi 
50000 sum; 
2. Tayyor mahsulotlarni sotilgan puli o’tkazildi 100000 sum; 
3. Kassadagi ortikcha pul hisob kitob rakamiga o’tkazildi 25000 
sum; 
4. Bankdan qisqa muddatli kredit olindi 175000 sum 
5. hisob kitob rakamidan kassaga ish haqi tarkatish uchun nakd pul olindi 200000 sum 
6. Hisob kitob rakamidan byudjetga pul to’landi 20000 sum 
7. Xissob kitob rakamidan qisqa muddatli kredit to’landi 100000 sum 
Buning sxemasi kuyidagicha buladi. 
Debet hisob kitob rakami 51-schyot Kredit 
BK. 150000 
1.operatsiya 50000
2.operatsiya 100000
3.operatsiya 25000
4.operatsiya 175000
5.operatsiya 200000
6.operatsiya 20000
7.operatsiya 100000
DO. Jami(1+2+3+4) 350000
KO. Jami (5+6+7) 320000
O+A180000
Formula bo’yicha hisoblaganimizda 
OKA+B K+DO-KO+150000+350000-320000= 180000 
Passiv schyotlarning to’zilishi quyidagilar: 
Passiv schyotlarning boshlangich qoldig’i kredit tomonda ko’rsatiladi; 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

Mablag’’larning ko’payishi schyotning kredit oborotida aks ettiriladi; 
Mablag’’larning kamayishi schyotning debet oborotida aks ettiriladi; 
Passiv schyotlarninig oy oxiridagi qoldigi schyotning kredit tomonida yoki 0 ga tent bo’ladi. 
Passiv schyotlarning ko’rinishi quyidagicha 
Oy boshiga
Boshlangich koldi?
5.
6.
7.
1. 
2.
3.
4.
Debet oborot yoki mablag’larning 
kamayishi (-) 5+6+7
Kredit oborot yoki mablag’larning 
ko’payishi(+) 1+2+3+4
Oy oxiriga oxirgi qoldiq 
Passiv schyotlarda oy oxridagi oxirgi qoldiqni topish uchun, oy boshidagi boshlangich 
qoldiqga kredit oborot qo’shilib, debet oborot ayriladi. Bu quyidagi formulada aks ettiriladi. 
OKP+BK + KO - DO 
Bunda OKP-Oy oxiriga qoldiq passiv yoki oxirgi qoldiq passiv 
BK-oy boshiga boshlangich qoldiq 
KO-kredit oborot 
DO-debet oborot 
Misol: Byudjet bilna hisob kitoblar schyotining oy boshidagi boshlangich qoldig’i 50000 
so’m. Oy davomida quyidagi xo’jalik operatsiyalari amalga oshirilgan 
1.Asosiy ishlab chiqarishda qatnashuvchi ishchi va xodimlarning hisoblangan ish haqlaridan 
35000 so’m daromad solig’i ushlandi. 
2.Yordamchi ishlab chiqarishda qatnashuvchi ishchi va xodimlarning hisoblangan ish 
haqlaridan 15000 so’m daromad solig’i ushlandi. 
3.hisob kitob raqamidan 40000 so’m daromad solig’i byudjetga o’tkazildi. 
Buning sxemasi quyidagicha bo’ladi. 
BQ. 5000
3. operatsiya 4000 
1. operatsiya 35000
2. operatsiya 15000 
DO. Jami 40000 
KO. Jami (1+2)50000 
OQP 6000 
Formula bo’yicha hisoblaganimizda 
OKP + B K + KO-DO + 50000 + 50000-40000 = 60000 
Aralash schyotlarda ya'ni aktiv passiv schyotlarda qoldiq debet tomonda yoki kredit tomnda 
ba'zan esa 0 ga teng bo’lishi mumkin.