3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

4.3. Korxonalarda ishlab chqarish xarajatlari hisobi. 
Mahsulotni ishlab chqarish uchun mehnat predmetlari va mehnat kurollari hamda inson 
mehnati sarf bo’ladi. Ishlab chqarish korxonalarida mahsulot ishlab chqarish uchun ketgan 
barcha xarajatlar hisoblanib mahsulotning tannarxi aniqlanadi. 
Mahsulot tannarxi
– korxonalarning shu mahsulotni ishlab chqarish uchun
sarflangan xom-ashyo materiallar.asosiy vositalarning eskirishi,mehnat haqi va boshqa 
xarajatlarning pul ifodasidagi yig’indisidir. 
Xarajatlar ishlab chiqarishning ahamiyatiga sarab:
asosiy va yordamchi ishlab 
chqarishga bo’lgan sarflarga bo’linadi. Asosiy ishlab chqarish korxona asosiy faoliyatiga 
tegishli,yordamchi ishlab chqarish esa yordamchi sifatida tashkil qilingan bo’ladi.Masalan 
konserva tayyorlash korxonasida meva sabzovotlardan konserva tayyorlash sexlari asosiy 
faoliyat,idish yashiklarni ta'mirlash esa yordamchi ishlab chqarishdir. 
Xarajatlar qanday maqsadlar uchun sarf bo’lganiga qarab: 
Asosiy va ishlab chiqarishni boshharish xarajatlariga bo’linadi. 
Asosiy xarajatlar deb tayyor mahsulot tarkibiga kiruvchi va shu mahsulotni ishlab 
chqarish texnologik jarayoniga tegishli xarajatlarga aytiladi. Bunday xarajatlarga xom-ashyo 
va materiallar, yoq’ilg’i, elektro - energiya, mehnat haqi, asosiy vositalarning eskirishi va shu 
kabi xarajatlar ya'ni asosiy xarajatlar ishlab chiqarilgan mahsulotning asosini tashkil etishi 
zarur. Boshqarish xarajatlariga ma'muriy xo’jalik xodimlarining ish xaklari.ma'muriy 
binolarni isitish va yoritish.asosiy vositalar eskirishi,pochta-telegraf,xizmat safari va shu kabi 
xarajatlar kiradi. 
Ishlab chqarish xarajatlari tarkibiga qarab oddiy va kompleks xarajatlarga 
bo’linadi.
Oddiy xarajatlar tarkibiga qarab: oddiy,ko’pincha bir elementdan to’zilgan bo’ladi. 
Masalan birinchi navli bugdoy nonini pishirish uchun sarflangan birinchi nav bugdoy uni; 
kompleks xarajatlar ko’pgina elementlardan tashkil topgan bo’ladi. Bu xarajatlarga mashina 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

va uskunalar xarajatlari,tsex va umumxo’jalik xarajatlari kiradi. Itttlab chqarish xarajatlari 
sodir bo’lgan vaqtiga qarab: utgan paytdagi (vaqtdagi) va joriy xarajatlarga bo’linadi. Ishlab 
chqarish xarajatlarini turkumlashda,ularning eng ahamiyatligi-mahsulot tannarxiga olib 
borish usuliga qarab turkumlashdir. Bu jihatdan barcha xarajatlar mahsulot tannarxiga 
kushilishiga qarab bevosita (to’q’ridan to’q’ri) va bilvosita (egri) xarajatlarga bo’linadi.