Pedagogika 018, 1-son Bosh muharrir

PEDAGOGIKA 2018, 5-son
 
58 
 
Shunday qilib, qomusiy ilm sohibi Muhammad al-Xorazmiy о‘z ijodi bilan 
jahon fani taraqqiyotiga bebaho hissa qо‘shgan allomalardandir. Olimning 
matematika, astronomiya, geografiya va boshqa aniq fanlar sohasida yaratgan 
asarlari butun musulmon Sharqida lotin tiliga tarjima qilinishi tufayli butun 
Yevropada bir nechta asrlar davomida asosiy qо‘llanma bо‘lib xizmat qilib keldi. 
Olimning aniq fanlar sohasidagi buyuk kashfiyotlari esa keyinchalik uning vatani 
Xorazmda Abu Rayhon Beruniy (973-1048), Abu Nasr Iroq (vaf. 1036), Mahmud 
al-Chag‘miniy (vaf. 1220), Alishoh al-Xorazmiy (1226-1300), Xusamaddin 
Shomiy (vaf. 1262), Husayn al-Xorazmiy kabi Sharqda nom taratgan 
allomalarning ijodiga ilhom baxsh etdi. 
Al-Xorazmiyning sо‘nggi 40 yildan ortiqroq hayoti Bag‘dodda “Bayt ul-
hikma”dargohida ilmiy ijodiy faoliyat bilan о‘tgan. Deyarli, keyingi yarim asrlik 
davr mobaynida olimga biror marta о‘zining tug‘ilib о‘sgan vatani Xorazmga 
tashrif buyurishi nasib etmagan. Ayrim manbalarning guvohlik berishicha
al-Xorazmiy 850-yilda, 67 yoshida ilmiy faoliyatining ayni gullagan davrida, о‘zi 
boshchilik qilgan rasadxonada tо‘satdan yuragi harakatdan tо‘xtab, hayotdan 
kо‘z yumgan. Uning jasadi Bag‘dod shahrining Shamasiya mavzesida, rasadxona 
yaqinida dafn etilgan. Al-Xorazmiyning bevaqt vafoti fan olami uchun juda og‘ir 
judolik bо‘ldi. Buyuk olimning dafn marosimida deyarli butun Bag‘dod ahli va 
Sharqning mashhur allomalari ishtirok etishgan. 
Xorazmiyning asarlari dunyoning turli kutubxonalarida saqlanadi. Turli 
g‘arb va sharq tillariga tarjima etilgan. U о‘z asarlari, ixtirolari bilan nafaqat о‘z 
vatanini, balki arab xalifaligining ilmiy yutug‘i, о‘z davri madaniyatining yuksak 
natijalarini butun dunyo va barcha asrlarga mashhur etdi.
1983-yilda о‘zbek xalqining buyuk farzandi, qomusiy olim Muhammad
al-Xorazmiyning 1200 yillik tavallud sanasi YUNESKO qarori bilan butun jahonda 
keng nishonlandi. Shu tufayli ushbu maqolada yoritilgan masalalarni 
“Matematika tarixi” faniga to‘liq kiritish maqsadga muvofiqdir.