Microsoft Word shermuhammadbek qurboshi ziyouz com doc

IBROHIMBEK LAQAY
Milliy-ozodlik harakati uchquni Farg‘onada chaqnab, uning alangasi butun Turkistonni qamrab 
olganligi tarixdan ma’lum. 
Buxoro amiri bir zarbadayoq mag‘lub bo‘lgan desak, xato qilgan bo‘lamiz. To‘g‘ri, kuchlar teng 
bo‘lmagani uchun amir poytaxtni tashlab chiqib ketishga majbur bo‘ldi, biroq Sharqiy Buxoroda, 
keyinchalik Afg‘onistonda turib kurashni davom ettirdi. Sharqiy Buxorodagi kurashni amirning 
lashkarboshisi Ibrohim Laqay boshqarib, 1932 yilgacha qizil armiya bilan shiddatli janglar olib 
borganligi tarixdan ma’lum. 
Milliy-ozodlik harakatining Buxorodagi yirik sarkardalaridan biri Ibrohimbekdir. U 1889 yilda 
Dushanbe yaqinida Ko‘ktosh dahasida tavallud topadi. U Buxoro amiri tomonidan 1921 yilda butun 
Buxoro qo‘shinlariga qo‘mondon etib tayinlanadi. 1921 yil 17 sentyabrda “Islom lashkarboshisi” 
degan unvon berilgan. 10000 nafardan oshiqroq askar to‘plab Ko‘lob, Baljuvon, Qorategin, Darvozu 
Hisor viloyatlarini qizillardan tozalagan. 1923 yil Hisor, 1925 yildan Surxon, Sherobod, Boysun 
vohalarida Sho‘ro armiyasiga qarshi mardonovor kurashadi. U Afg‘onistonga o‘tib ketgandan keyin 
1926—29-yillarda Kobul yaqinida Said Olimxon qarorgohida yashagan. 1928—29-yillarda Kobuldan 
Shimoliy Afg‘onistonga kelib yana mavqeini mustahkamlashga erishadi. Sovet qo‘shinlari 1929 yil 
aprel-may oylarida Afg‘onistonga bostirib kiradi. Ibrohimbek boshqa qo‘rboshilar bilan 1930 yil 25 
mayda qurultoy o‘tkazib SSSRga qarshi urush rejasini belgilab oladilar, ammo bu rejadan voqif 
bo‘lgan qizil armiya unga qarshi zarba uyushtiradi. 
1930 yil 20 iyunda ikkinchi marotaba qizil askarlar yana Afg‘onistonga bostirib kiradi. Bir haftalik 
og‘ir jangdan so‘ng chekinishga majbur bo‘ladi. Ibrohimbek 1931 yil 30 martda yana Tojikiston 
hududiga kirib 3 oy bolshavoylarga qarshi shiddatli jang olib boradi. 
Ibrohimbek vatan xoinlari va sotqinlarni butun qalbi bilan juda yomon ko‘rardi. Sho‘rolar har xil 
yo‘llar bilan tub yerli aholini aldab, mansab va pullar berib razil maqsadlarda foydalanardilar. 
Farg‘onada olib borilgan janglarda ham shunday usullar ko‘plab qo‘llanilgan. 
Bolshavoylar firqasi Ibrohimbek, Ismat, Rahmon Dodxoh kabilarni yo‘q qilish uchun o‘z xohishi 
bilan taslim bo‘lganlarga katta-katta mansab, sadaqalar berish uchun maxsus guruhlar tuzilgani tegishli 
maxfiy hujjatlardan ma’lum. 
Bularga uchgan uchta sotqin musulmon yigiti qo‘rboshi Ismatbekning boshini kesib, Ko‘lob harbiy 
garnizoniga topshirishadi, evaziga besh yuz tilladan oladilar, mukofotlar bolshavoylar tomonidan 
tantanali topshiriladi. Qizillar esa uni bosh tanasini qoziqqa suqib shahar, qishloqlarga olib borib 
mitinglar o‘tkazadilar. 
Bunday vahshiylikdan daxshatga tushgan Ibrohimbek qizil askarlarga sotilgan yigitlar qishlog‘iga 
o‘t qo‘yadi hamda sotilgan mal’unlarni topib o‘ldirtiradi. Ibrohimbek 1931 yil 12 iyunda Oqbosh 
tog‘idagi oxirgi jangda yaralanib mag‘lubiyatga uchraydi. 1932 yil mart oyida sud qilinib, 31 avgustda 
qatl etilgan. 
Ibrohimbekka nisbatan bolshavoylar nafrati shunchalikka borib yetganki, u mansub bo‘lgan Laqay 
urug‘i o‘zbeklari ta’qib ostiga olingan. 

---

Mansurxo‘ja Xo‘jaev. Shermuhammadbek qo‘rboshi