Sotsial geografiya jumaxanov Sh., Toshpo’latov A

SOTSIAL VA MADANIY GEOGRAFIYA
 Darslik
 
 
39 
ataladi. Migratsiya oqimi mamlakat yoki rayonlar aholisining soniga sezilarli ta’sir 
etishi mumkin. Insoniyat tarixi davomida juda ko’p ommaviy tashqi va ichki 
migratsiyalar sodir bo’lgan. Buyuk geografik kashfiyotlardan keyin asosiy 
migratsiya oqimi Amerika, Avstraliya va boshqa yangi kashf qilingan yerlar tomon 
bo’lgan.
Xalqaro ishchi kuchi migratsiyasi bundan bir necha yuz yil ilgari paydo 
bo’lgan va shundan buyon bu borada jiddiy o’zgarishlar ro’y berdi. Xalqaro 
migratsiya muammolari 60-yillarning oxirida iqtisodiy rivojlanish bilan bog’liq 
faol o’rganishni boshladi. Natijada asosan shunday xulosaga keldiki, ishchi 
kuchining xalqaro harakati ishlab chiqarish omillaridan biri sifatida iqtisodiy 
rivojlanishi sur’atlariga ta’sir qiladi, bu harakatning sababi esa turli mamlakatlarda, 
mehnatga haq to’lash darajasi turlicha ekanligidan iborat.
Neoklassik tarafdorlari ishchi kuchini, ayniqsa, yuqori malakali hodimlarni 
eksport qiluvchi mamlakatda migratsiya mumkinligini e’tirof etishadi. Shu 
munosabat bilan «aqliy talofot»ga soliq solish va undan keladigan daromadni BMT 
ixtiyoriga o’tkazib, ulardan rivojlanish maqsadlarida foydalanish g’oyasi keng 
muhokama 
etildi. 
Keyingi 
yillarda 
jamlashishga 
mamlakat 
iqtisodiy 
rivojlanishning muhim omili sifatida qarashlik ustun kela boshladi. Jamlangan 
inson potentsiali iqtisodiy taraqqiyotning muhim omili jamligidan kelib chiqilsa, 
xalqaro mamlakatlar o’rtasida iqtisodiy rivojlanish borasidagi sur’atlar necha xil 
ekanligining sabablaridan biri deb hisoblasak kerak bo’ladi.
Xalqaro migrantlar asosan 5 toifaga bo’linadi.
1. Erkin migrantlar – mamlakatga oshkora va qonuniy kiradigan aholi bo’lib, 
ular turist, o’qish uchun kelgan talaba va malaka oshirishga borgan ishchilar, 
yasash uchun kelgan odamlar va boshqalar bo’lishi mumkin. 
2. Shartnoma bo’yicha ishlaydigan xizmatchi migrantlar. Ko’pincha 
mamlakatlar chet el ishchi kuchiga muhtojlik sezadi. Bu hollarda ishchi kuchi 
serob bo’lgan mamlakatlar: masalan, Osiyoning ba’zi mintaqalari, ya’ni Sharqdagi 
qator mamlakatlar bilan shunday shartnomalar haqida kelishib olishadi.

---