Bóyicha tahsil olayotgan bakalavrlarga móljallangan

Nazorat uchun savollar: 
1.Tóqima va organlarning taraqqyoti qaysi bosqichda boshlanadi? 
2. Mezenxima qavatidan qaysi tóqimalar rivojlanadi? 
3. Nerv nayining tuzilishi va joylashishi. 
4. Mezoderma varag’ining joylashish órni. 
5. Qon orolchalari- sariq хaltacha qayerda joylashgan?
№ 8- ish. 
 
Mavzu: Provizor organlar. 
 
Nazariy tushuncha.
Provizor organlarning hosil bólishi. Хordali 
hayvonlar tuzilishininig murakkablashishi bilan homila rivojlanishini 
taminlovchi provizor (muvaqqat) organlar hosil bóladi. Ular defenitiv 

---

19 
organlardan farqli ravishda homila mustaqil hayot kechirguncha yoki 
tug’ulguncha bólib, sóngra yóqolib ketadi.
Prozivor organlarga quyidagilar kiradi: 
1. sariqlik хaltasi.
2. amnion. 
3. seroz parda.
4. allantois. 
5. хorion.
6. yóldosh.
7. kindik kanalchasi. 
Prozizor organlar baliqlarda dastlab sariqlik хaltasi kórinishida 
hosil bóla boshlaydi. Ma’lumki gastrulyasiyaning ilk bosqichlaridayoq 
gastral va sariqlik entodermasi hosil bóladi. Sariqlik entodermasining 
erkin qirg’oqlari ósib, sariqlikni órab oladi. Хordo- mezodermal kurtak 
hosil bólgach, ekto va entoderma oralig’ida mezodermaning pariyetal 
va visseral varag’i ham ósib kiradi.
Shunday 
qilib, 
sariqlik 
qopining 
devori 
ektodermadan, 
mezodermaning pariyetal hamda vissyeral varag’idan va entodermadan 
tashkil topgan. Rivojlanish davrida homila sarig’likdan kótariladi va 
faqat tana burmasi orqali sariqlik tanasi bilan bog’lanadi. Sariqlik halta 
bóshlig’ining oziq moddasi sariqlik bilan tólgan bólib, u sariqlik 
poyachasi orqali homila ichagiga tushadi. Shunday qilib, sariqlik хaltasi 
oziqlantirish vazifasini ótaydi. Sariqlikning hammasi homilaning 
oziqlanishiga sarf bólganidan keyin sariqlik хaltasi qurib, tushib ketadi. 
Uning órnida teri va ichak kindigi qoladi. Sut emizuvchilarda sariqlik 
хaltasi embrioblastdan amnion bilan bir vaqtda hosil bóladi, lekin unda 
ozuqa modda sariqlik bólmaganligi sababli unchalik rivojlanmaydi. 
Lekin u muhim vazifani ótaydi, chunki uning devorida, ya’ni 
mezodermaning visseral varag’ida dastlabki qon orolchalari hosil bóla 
boshlaydi.