125
6-po’lat 15XRa; Mayda zarrali. Bu po’lat yog’da toblanganda
tishni toblanishi butun
(tsementitlash, toblash, bo’shatish).
Ko’ndalang kesimi bo’yicha bo’ladi, yetarli darajada mayda zarrachali bo’ladi. Bu
mo’rtlashishga olib kelmaydi. Mustahkamlik va qattiqlik yetarli. Po’lat qimmat emas.
7-Bu po’lat 20xGNR, termik ishlash: tsementatsiya, suvda toblash, bo’shatish (200
0
S).
Bu holda po’lat qo’yilgan talablarga javob beradi.
Suvda toblash xavfli emas, chunki detal
sodda.
8-Po’lat ZOXM. Bu konstruktsiya mustahkamligini ta’minlaydi. (o’zining mexanik
xossalari kompleksi bilan). Suvda toblash, bo’shatish (560
0
S) bunda po’lat mo’rtlashmaydi.
9-Po’lat 30XM, Yog’da toblash, bo’shatish 540
0
S da. Masala sharoitida bu po’lat
ishonchli:
uglerodi kam, molibdenning birligi boltni ishlash ishonchliligini oshiradi. 540
0
S da
bo’shatish murtlashishni kelib chiqarmaydi.
10-Po’lat 40 XN. Yu.T.M.-yuqori haroratda termo-mexanik ishlanadi, yuqori haroratda
bo’shatiladi. Mexanik ishlov berib bo’lgach yakuniy toblash, 580
0
-bo’shatish.
11-po’latdagi uglerod miqdorini ko’paytirish va kiryalash (“volochenie”)
davrida
puxtalanish (“naklyop”) hisobiga.
12-ko’p uglerodli, toblangan, past haroratda bo’shatilgan. Yaxshi toblanadi-qattiqlashadi.
Yoki ustki qatlami puxtlashtirilgan (XTI : tsementitlash, azotlash) va termik ishlangan.
13. Fe-Ni tizimidagi po’latlar, agar Ni miqdori 30% dan ko’p bo’lsa, Ni>30%. Bu po’lat
austenitli po’lat, puxtalanish davrida yuqori mustahkamlanish qobiliyatiga ega.
14. Po’lat 38xMYuA, azotlash 500
0
S da. Bu material past haroratda azotlangach eng
yuqori qattiqlikka va ishqalanib yeyilishga chidamli bo’ladi.
15-Mexanik xossalarini ta’minlash bo’yicha sifati yaxshilanadigan bir qancha po’latlarni
tanlash mumkin. Lekin, ishlangan yuza sifatiga juda yuqori talab qo’yilgan. SHu nuqtai nazardan
avtomat po’latini taklif qilish maqsadga muvofiq: AS38xGM. Bunda molibdenning borligi
bo’shatish davrida mo’rtlashishni oldini oladi. Bu degani bo’shatishdan so’ng
detalni havoda
sovutish mumkin degani.
16-Po’latni olovbardoshligini (zanglamasligini) ta’minlash uchun eng kamida 12,5 %
xrom qo’yish lozim.
17-atomlarning o’zaro bog’lanish xarakteri bilan.
18-Dinamli po’latdan.
19-Qoldiq austenitni yo’qotish uchun. CHunki, austenit-bu paramagnit faza.
20-oziq-ovqat idishlari zanga bardoshi lozim. St3 va 0x13 lardagi yasash tavsiya
qilinmaydi. St3 zanglaydi; 0x13 yomon payvandlanadi. SHuning uchun qimmat bo’lsa ham
12x18 N10 T dan yasaladi.
21-R18-qimmat, X12F1
dan yasash murakkab, U12-nisbatan arzon, uglerodi ko’p
bo’lganidan toblanishlik qobiliyati katta. Qattiq va ishqalanishga yaxshi ishlaydi. SHuning uchun
egov U12 po’latidan yasaladi.
22-7xF-olovbardosh emas; ishlash davrida (qizdirib ishlanyapti-ku) metall ustida kuyundi
(“oqolina”) hosil bo’ladi. SHtomp deformatsiyalanadi. SHuning uchun shtamp bu sharoitda
4X58V2FE po’latidan yasaladi: olovbardosh, mustahkam yuqori haroratda ham.
23-9x5F-uglerodi ko’p: mo’rt; zubila sinadi. XVG-da xam uglerod ko’p. Mo’rt, natijada
zubila sinadi. 7XF-nisbatan uyushqoq (“vyazkiy”), mustahkam, yetarli
qattiq va ishqalanishga
chidamli. SHuning uchun 7xF dan yasaladi.
126
24-albatta, kesim 30 mm
2
da mustahkamlik yuqori bo’ladi, chunki, yupqada deformatsiya
ko’proq, demak. puxtalanish ko’p. Bundan tashqari karbidi bir xil emasligi kamroq, yaxshiroq
jirvilanadi.
25-Ko’pincha R6M5 dan yasaladi. CHunki, u arzon (R18 ga nisbatan).
qovushqoqligi
yuqori, karbidi bir xil emasligi kamroq. Yaxshiroq jilvirlanadi.
26-Bu po’latlar toblanganda, o’zagigacha toblanmaydi: ustki qavoti martensit (qattiq)
strukturaga ega bo’ladi, o’zagi trostit (qovushqoqligi ko’proq) SHuning uchun, bu po’latlarning
zarbiy qovushqoqligi yuqoriroq.
27-U12Ani mustahkamligi va bu sharoitda ishqalanib yeyilishga chidamliligi past. VK3,
VK8 lar mustahkamligi va ishqalanib yeyilishga qarshiligi yetarli. Lekin, VK 3 mo’rtroq.
(WC=97 %); VK8 esa nisbatan plastikligi yuqori (wc=92 %). Masala sharoitida VK3 uqalanib
yeyilishi mumkin. VK8 plastikligi yuqori. SHuning uchun masala sharoitida, keskich VK8 dan
yasaladi.
14
Do'stlaringiz bilan baham: 
