Mehnat va ish haqi hisobi

Majburiy mehnat, 
ya’ni biron-bir jazoni qo‘llash bilan tahdid qilish orqali (shu 
jumladan mehnat intizomini saqlas^i vositasi tariqasida) ish bajarishga majburlash 
taqiqlanadi.
Quyidagi ishlar, ya’ni: 
- harbiy yoki muqobil xizmat to‘g‘risidagi qonunlar asosida; (O‘zbekiston 
Respublikasining “Umumiy harbiy majburiyat va harbiy xizmat to‘g‘risida”gi 
Qonuni 32-moddasining to‘rtinchi qismi, 37- moddasi va 40-moddasining beshinchi 
qismi.) 
- favqulodda holat yuz bergan sharoitlarda; (0‘zbekiston Respublikasining “Aholini 
va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favqulodda vaziyatlardan 
muhofaza qilish to‘g‘risida”gi Qonunining 16, 24 va 25-moddalari.) 
- sudning qonuniy kuchga kirgan hukmiga binoan; (0‘zbekiston Respublikasi 
Jinoyat-ijroiya kodeksining 42, 88, 155-moddalari va 13- bobi (“Ozodlikdan 
mahrum etishga hukm qilingan shaxslar mehnati”)). 
- qonunda nazarda tutilgan boshqa hollarda bajarilishi lozim bo‘lgan ishlar 
majburiy mehnat deb hisoblanmaydi.
Mehnat Kodeksi mehnat huquqlari va burchlarining vujudga kelishi yoki bekor 
bo‘lishi bilan bog‘laydigan muddatning o‘tishi uning boshlanishi belgilangan 
kalendar kunining ertasidan e’tiboran boshlanadi. 

---

Jamoa shartnomasi 
— korxonada ish beruvchi bilan xodimlar o‘rtasidagi 
mehnatga oid, ijtimoiy-iqtisodiy va kasbga oid munosabatlarni tartibga soluvchi 
normativ hujjatdir. 
Jamoa kelishuvi 
— muayyan kasb, tarmoq, hudud xodimlari uchun mehnat 
shartlari, ish bilan ta’minlash va ijtimoiy kafolatlar belgilash borasidagi 
majburiyatlarni o‘z ichiga oluvchi normativ hujjatdir. 
Jamoa shartnomalari va kelishuvlari xodimlar bilan ish beruvchilarning mehnatga 
oid munosabatlarini shartnoma asosida tartibga solishga va ulaming ijtimoiy-
iqtisodiy manfaatlarini muvofiqlashtirishga yordam berish maqsadida tuziladi. 
Unumli va ijodiy mehnat qilishga bo‘lgan o‘z qobiliyatlarini tasarruf etish va qonun 
hujjatlari bilan taqiqlanmagan har qanday faoliyat bilan shug‘ullanish har kimning 
mutlaq huquqidir. Ixtiyoriy ravishda ish bilan band bo‘lmaslik javobgarlikka tortish 
uchun asos bo‘lolmaydi. 
Har kim ish beruvchiga bevosita murojaat qilish yoki mehnat organlarining bepul 
vositachiligi orqali ish joyini erkin tanlash huquqiga egadir. 
Ishsizlar 
— o‘n olti yoshdan to pensiya bilan ta’minlanish huquqini olishgacha 
bo‘lgan yoshdagi, haq to‘lanadigan ishga yoki daromad keltiradigan mashg‘ulotga 
ega bo‘lmagan, ish qidirayotgan va ish taklif etilsa, unga kirishishga tayyor bo‘lgan 
yoxud kasbga tayyorlashdan, qayta tayyorlashdan o‘tishga yoki malakasini 
oshirishga tayyor bo‘lgan mehnatga layoqatli shaxslar (bundan ta’lim 
muassasalarida ta’lim olayotganlar mustasno). 
Birinchi marta ish qidirayotgan, kasbi (mutaxassisligi) bodmagan shaxslar uchun 
dastlabki kasb tayyorgarligini talab qilmaydigan ish, bunday ishni topib berish 
imkoniyati bo‘lmagan taqdirda esa, ularning yoshi va boshqa xususiyatlarini hisobga 
olgan holda haq toManadigan boshqa ish, shu jumladan vaqtinchalik ish