Mavzu: Temirbeton konstruktsiyalarning kuchlanish deformatsiyalanish holatining uch bosqichi

2-bosqich.
Darzlar paydo bo’lgandan keyin bu kesimlardagi cho’zuvchi 
zo’riqishlarni armatura va darzlar cho’qqisidagi cho’zilgan beton qabul qiladi. 
Darzlar oralig’ida esa armatura bilan betonning bog’lanishi buzilmaydi va ular 
birgalikda ishlaydi. Bunda, darz paydo bo’lgan kesimdan uzoqlashgan sari 
armaturadagi zo’riqishlarning miqdori kamayib, betonda esa zo’riqishlarning 
qiymati ko’payib boradi. To’sin siqilgan zonasidagi betondagi plastik 
deformatsiyaning rivojlanishi natijasida normal kuchlanishlarning epyurasi egri 
chiziqqa aylanadi. 
Tashqi yuk miqdorining yanada oshishi natijasida to’sin cho’zilgan zonasida 
hosil bo’lgan darzlar siqilish zonasiga qarab rivojlanib neytral o’qqa yetib boradi 

---

va darzlarning eni kattalashadi. Bu holatda cho’zilish zonasidagi darzlar hosil 
bo’lgan qismlarda cho’zuvchi zo’riqishlarning hammasini faqat armatura qabul 
qiladi. . 
Kuchlanish va deformatsiyalanish holatining ikkinchi bosqichi armaturadagi 
kuchlanishlarning oquvchanlik chegarasiga yetishi yoki siqilgan chetki tolalarda 
betondagi kuchlanishlar miqdorining kamaya boshlashi bilan tugallanadi. 
3-bosqich
(
buzilish bosqichi
). Yuklamaning keyingi ortishi bilan sterjenli 
armaturalardagi kuchlanish o’zining fizik yoki shartli oquvchanlik chegarasiga 
erishadi; element solqiligini ortishi va siqiluvchi zonaning qisqarishi natijasida 
siqiluvchi zonadagi betondagi kuchlanish ham betonning siqilishga bo’lgan 
qarshiligi miqdoriga erishadi va element buziladi. Temir beton elementning 
buzilishi cho’ziluvchi armaturadan boshlanib siqiluvchi zonada betonning 
maydalanib ketishi bilan yakunlanadi. Bunday buzilish plastik xarakterdagi 
buzilish deb yuritiladi va buni buzilishning 1-holi deb qaraladi.
Agar element uzilishdagi nisbiy uzayishi kichik bo’lgan (4% atrofida) 
yuqori mustahkamli sim armatura bilan armaturalangan bo’lsa, armaturaning 
uzilishi bilan bir vaqtda siqiluvchi zonadagi betonning maydalanib mo’rt buzilish 
ro’y beradi. Bunday buzilish ham 1-holga taalluqli bo’ladi. 
Armatura keragidan ortiq o’rnatilgan elementlarda buzilish siqiluvchi 
zonadagi betonda ro’y beradi va o’rnatilgan armaturadan to’liq foydalanilmaydi. 2-
bosqichdan 3-bosqichga birdaniga o’tadi va buzilishning 2-holi deb qaraladi. 
Buzuvchi zo’riqishlar hamda chegaraviy holatlar usullarining zamirida 3-
bosqich yotadi. 3-bosqich konstruktsiyalarini chegaraviy holatlarning 1-guruhi 
bo’yicha mustahkamlikka hisoblashda asosiy bosqich hisoblanadi. To’sin uzunligi 
bo’ylab bir vaqtning o’zida kuchlanish

deformatsiyalanish holatining uchchala 
bosqichi ro’y berishi mumkin.