Neft mahsulotlarini sarfini tejash, me'yorlash va yong‘in chiqish

Yonilg’i sarfining
yo‘l normasi deb , avtomobilning ish boshlamasdan , ya’ni
uning o‘z massasi bilan ma’lum ekspluatatsiya sharoitida yurgan yo‘liga sarflangan
yonilg’i miqdoriga aytiladi.
Yonilg‘i va moylash materiallari sarfini me’yorlash deganda, aniq texnik va
ekspulatasion ko’rsatkichlar hisobga olgan holdagi transport ishlarini bajarishda
sarflanadigan yonilg’i va moylash materiallarining ruxsat etilgan chegaraviy
miqdori tushiniladi.
Yonilg‘ining qo‘shimcha sarflari har bir 100 t/km uchun benzin 21, dizel
yonilg‘isi 1,31, gaz 2,51 miqdorida belgilanadi.
Yonilg’i va moylash materiallarini tejash deganda, yonilg‘i va moylash
materiallaridan oqilona foydalanish, ularning sifatini saqlash, isrof bo’lishini
kamaytirish bo’yicha qo’llaniladigan chora - tadbirlar tushuniladi.
Yonilg’i tejamliligi to’la jixozlangan va to’la yuklangan avtomobil uchun
aniqlanadi, bunda haydovchining va har bir yo’lovchining massasi 75 kg dan, har
bir yo’lovchi uchun yuk 10 kg dan deb qabul qilinadi.
Yengil avtomobil uchun yonilg‘ining nazorat sarfi, avtomobil gorizontal
asfalt yo’lda 80 km/soat tezlik bilan harakatlanganda o’lchaganda yonilg’i sarfidir.
Chetelda va bizdagi bu ko‘rsatkichdan tashqari 90 km/soat va 120 km/soat
o‘zgarmas tezlik bilan harakatlangandagi yonilg‘i sarfi ham ko'rsatiladi . Bu
parametrlar qiymatlarining nisbati bilvosta avtomobilning aerodinamik sifatini
tavsiflaydi.
Neft mahsulotlarini hisobga olib borish va ularning sifatini nazorat qilish
yo‘llari:
- Texnikani neft mahsulotlari bilan ta’minlash.
- Neft mahsulotlari miqdorini hisoblab borish.
- Neft mahsulotlari sifatini nazorat qilish.
- Neft mahsularining sifatini tiklash.
Yonilg’i va moylash materiallariga qilinadigan xarajatlarni kamaytirish,
texnikadan samarali foydalanish uchun avtomobil xo‘jaliklarida ta’minlashni to’g‘ri

---

tashkil qilish va ulardan to’g‘ri foydalanish shart. Shunda neft mahsulotlari sifati
avvalgidek saqlanadi, isrof kamayadi, texnik xizmat ko’rsatish uchun qilinadigan
xarajatlar kamayadi.
Neft mahsulotlarini isrof bo‘lishiga qarshi kurash yo‘llari:
- Miqdoriy isroflarni kamaytirish.
- Yonilg’ining bug’lanib isrof bo’lishini kamaytirish.
- Sifatiy isroflrning olidini olish.
- Texnikani ishlatishda neft mahsulotlari sarfrni kamaytirish.
Yonilg’ini tejashga oid chora-tadbirlar:
Yonilg’i sarfiga ta’sir etuvchi asosiy omillar avtomobil harakatlanayotganda
unga ko‘rsatiladigan qarshilik (aerodinamik qarshilik, g’ildirashga bo’ladigan
qarshilik, inersiy kuchlari) larni kamaytirish.
- Dvigatelning tejamli ishlashini ta’minlash.
- Avtomobilning texnik holatini tekshirib turish .
Neft mahsulotlari miqdorini hisoblab borish
.
Neft mahsulotlarining miqdori
belgilangan tartibga ko’ra massa birlikdagi kg yoki tonnada hisoblab topiladi.
Neft mahsulotlarini o’z vaqtida to’g’ri hisobga olib borish yo’li bilangina
ularni qabul qilib olish, tarqatish, saqlash va mashinalarga quyish vaqtidagi isrofini
kamaytirish mumkin (ombordagi va avtomobil yonilg'i baklaridagi hamda
karterdagi moylar miqdori ham hisobga olinadi).
Neft mahsulotlari sarfini kamaytirish ko‘p jihatdan ular sarfini to‘g‘ri va ilmiy
asosda me’yorlashga bog‘liq. Avtotransport uchun yonilg‘i sarfi kilometraj bo‘yicha
rejalashtiriladi. Miqdoriy isroflarni kamaytirish uchun yonilg‘ining bug’lanib isrof
bo‘lishini oldini olish kerak.