O'zbekistonda sement sanqati

               

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

11 

Mavzu:     GIPS TEXNOLOGIYASI 

 

                                

Reja: 

           1. Havoda qotadigan bog'lovchi materiallar. 

          2.  Gipsning tavsifi. 

3.  Suvli va suvsiz kalsiy sulfat modifikatsiyasi 

 

Gipsli  bog'Iovchi  moddalar.  Gipsli  bog'lovchi  moddalar  kuydi-rilgan 

gipstosh  mayda  qilib  tuyish  yo'li  bilan  hosil  qilinadi  (gips-tosh  asosan  tarkibida 

ikki molekula suvi bo'lgan kalsiy sulfatli CaSO

4

 • 2H

2

O dan iborat). Gips-toshdan 

kuydirilish  harorati,  sharoitiga  qarab  qurilish  gipsi,  mustahkam  gips  hamda 

angidritli sement hosil qilinadi. 

Qurilish gipsi. Tarkibida ikki molekula suvi bo'lgan kalsiy sulfatli cho'kindi 

tog'  jinsi  -  gipsni  (CaSO

4

  •  2H

2

O)  va  suvsiz  gips  deb  ataluvchi  angidrid  toshni 

(CaSO

4

)  hamda  ayrim  sanoat  chiqindilarini  pishirib  gipsli  bog'lovchilar  olinadi. 

Standartda  ko'rsatilishicha,  birinchi  navgips  ishlab  chiqarish  uchun  tarkibida 

CaSO

4

 • 2H

2

O ning miqdori 90%, ikkinchi nav uchun esa 65% dan kam boimagan 

tabiiy gips-tosh kerak. 

Tabiiy  gips-tosh  oq  rangli,  qattiqligi  2  (Moos  shkalasi  bo'yicha),  zichligi 

2200  -  2400  kg/m

3

  bo'lgan  jinsdir.  Gips-tosh  zaxiralarining  eng  kattasi  Buxoro 

viloyatida mavjud (Kogon gips koni). 

150  -  170°C  haroratda  kuydirilgan  gips-toshni  tuyib  maydalab  olingan 

mahsulot qurilish gipsi deb ataladi. 

Ikki  molekula  suvi  bo'lgan  kalsiy  sulfatni  65°C  da  qizdirilganda  u  o'z 

xususiyatini  o'zgartiradi  va  tarkibidagi  suv  asta-sekin  yo'qolib,  digidratatsiyalana 

boshlaydi.  Bunda  gips-tosh  1,5  molekula  suvni  yo'qotib,  yarim  molekula  suvli 

gipsga aylanadi, bu quyidagi reaksiya bilan ifodalanadi: 

                        CaSO

4

 • 2H

2

O = CaSO

4

 •  0,5H

2

O + l,5H

2

O. 

Gips-tosh 140 - 170°C haroratda ko'p miqdorda suvni yo'qotib, yarim suvli, 

tez  qotuvchi  (CaSO

4

  •  0,5H

2

O)  gipsga  aylanadi.  Bunday  bog'lovchi  ba'zan 

alebaster deb ham ataladi. 

Demak,  qurilish  gipsi  hosil  qilish  yuzasidan  belgilangan  texnikaviy  vazifa 

ikki  molekula  suvli  gipsni  yarim  molekula  suvli  gipsga  aylantirishdan  iborat 

bo'ladi. Tabiiy kalsiy fosfatlarini fosfat kislota hamda konsentraesiyalangan fosfor 

o'g'itlariga gidrokimyoviy usulda aylantirish natijasida olingan chiqindi - fosfogips 

sanoat uchun yirik xomashyo manbai hisoblanadi. 

Maxsus ishlab chiqilgan usullar asosida fosfogipsdan sifati eng yaxshi tabiiy 

xomashedan  hosil  qilinadigan  mahsulotdan,  qolishmaydigan  tayyor  bog`lovchi 

modda olish mumkin.