O'zbekistonda sement sanqati

Oraliq  modda.  Yuqori  harorat  ta'sirida  erigan  holdagi  alyumi-nat, 

alyumoferritlar  va  boshqa  ikkinchi  darajali  minerallar  oraliq  modda  tarkibiga 

kiradi. 

To'yinish  koeffitsiyenti  (TK)  yuqori  bo'lmagan  va  odatdagi  qumtuproq 

modulli klinkerlarda kalsiy alyuminatlarning C

12

A

7

 (C

5

A

3

) va C

3

A shakli uchraydi. 

TK  yuqori  bo'lgan  klinkerlarda  esa  alyumoferritlar  bilan  birga  faqat  C

3

S  hosil 

bo'ladi.  Klinkerning  alyumoferritli  qismi  o'zgaruvchan  tarkibga  ega  bo`lib,  C

2

F, 

C

12

A

7

 (C

5

A

3

) va erkin CaO dan iborat qattiq eritma holida bo'ladi. 

---

 

40 

Kalsiy alyumoferritlaming qattiq eritmasida quyidagi birikmalar aniqlangan: 

C

8

A

3

F; C

6

A

2

F; C

4

AF; C

8

AF

2

 va C

2

F. 

Klinkerlarda  ko'p  uchraydigan  C

4

AF  moddasi  qattiq  eritmalardagi  qator 

birikmalarning oraliq moddasi hisoblanadi. 

Klinkerlarda  kam  miqdorda  kristallik  va  amorf  birikmalar  ham  uchraydi, 

bular MgO, ishqorlar  va boshqa  moddalar  boiib, ularning iloji boricha boimagani 

ma'qul. 

CaO • SiO

2 

• Al

2

O

3 

• Fe

2

O

3

 tizimida faza muvozanatlarini tekshirish davom 

etmoqda.  Bu  tizimida  barcha  turdagi  sement  tarkiblari  joylashgan,  unda  yangi 

kimyoviy  birikmalar  yo'q,  lekin  ma'lum  minerallarning  harorat  pasayishi 

jarayonidagi  polimorfizmiga  doir  anchagina  yangi  ma'lumotlar  aniqlandi.  Uch 

kalsiyli silikat quyidagicha polimorf qatoriga ega: 

600-620° C, 920° C- 980°C,  990° C -1050°C 

T

I

T

II

T

III

M

I

M

II

R. 

Klinker aliti esa M

I

, M

II

 -> R, ya'ni ancha qisqa tuzilishga ega; ikki kalsiyli 

silikat: 

1420°C - 1160°C ,    630 - 860°C, 75 - 675°C 

a  a

H

1

  a

L

1

 B



  y . 

Klinker beliti esa: a 



  a

LN

 1

 



 B. 

Sof  C

3

A  va  C

4

AF  da  polimorf  modifikatsiyalar  aniqlanmagan.  Klinker 

minerallari qattiq eritmalarini tekshirish ishlari kengaydi va chuqurlashdi: barqaror 

qattiq eritmalarning  (KC

23

S

12

;  C

7

PS

2

;  C

54

S

16

AM;  NC

8

A

3

)  tarkiblari  tasdiqlandi va 

ko'p  sonli  elementlarning  erish  chegaralari  (aksariyati  0,4—6%)  aniqlashtirildi, 

Ushbu  masalada  C

3

A-Na

2

O  kub  C

3

A  (1,9  %  ga  qadar  Na

2

O)  ->  aralash  kristallar 

C

3

A  (kub+ortorombik)  (1,9-3,7  %  Na

2

O)  ->  ortorombik  C

3

A(3,7-4,6%  Na

2

O  -> 

monoklin  C

3

A  (4,6-5,7%  Na

2

O  ->  NC

8

A

3

(9%  Na

2

O)  tizimida  C

3

A  polimorfizmi 

belgilanganligi o'ziga xos ma'lumot bo'ldi.