O'zbekistonda sement sanqati

1

-  C

2

S;  y  -  C

2

S.  N.A.Toropov  fikricha,  ikki 

kalsiy silikatning yana beshinchi polimorf formasi B

1

- C

2

S ham bor. 

Erish  harorati  2130  -  1425°C  chegarada  a  -  modifikatsiya  barqaror  bo'ladi, 

bu haroratlardan pastda  a

1

-shaklga o'tadi. Sanoat klinkerlarida a - modifikatsiyani 

barqarorlashtirish  qiyin  bo'lgani  uchun  u  kam  uchraydi,  a

1

-  C

2

S  1425  -  830°C 

haroratda barqaror. Bundan past haroratda, sekin sovitish sharoitida toza a1 - C

2

S 

turi past haroratda barqaror bo'lgan y - C

2

S shaklga o'tadi. a

1

 -  C,S tez sovitilganda 

670 °C gacha hamma haroratda barqaror bo'lmagan va y - C

2

S ga aylanishga moyil 

bo'lgan  B-  C

2

S  shaklga  o'tadi.  Ammo  bu  jarayonning  ketishiga  B-  C

2

S  kristall 

turiga  kam  miqdorda  (1-3%)  kirib  qolgan  qo'shimchalar  xalaqit  beradi. 

Barqarorlashtiruvchi  qo'shimchalar  rolini  A1

2

O

3

,  Fe

2

O

3

,  MgO,  Na

2

O,  K

2

O  va 

Cr

2

O

3

  hamda  boshqalar  bajaradi.  Shu  bilan  birga,  B-  C

2

S  ning  barqarorligini 

oshiruvchi  faktor  bo'lib,  uni  oddiy  (xona)  haroratigacha  sovitish  uchun  xizmat 

qiladi. 

Shunday  qilib,  C

3

S  va  C

2

S  lar  oddiy  haroratda  termodinamik  nuqtai 

nazardan  barqaror  bo'lmagan  birikmalardir.  N.A.Toropov,  M.M.Sichev  va 

boshqalarning  fikricha,  bu  moddalarning  suv  bilan  reaksiyaga  kirishish  faolligiga 

ham shu sabab bo'ladi. 

B-  C

2

S  shaklining  y-  C

2

S  ga  aylanishida  umumiy  hajmi  10  %  ga  ortadi. 

Shuning  uchun  material  donalarining  yorilishi  va  kukunga  aylanishi  kuzatiladi,     

y-  C

2

S  100°C  gacha  haroratda  deyarli  suv  bilan  reaksiyaga  kirishmaydi.  Shuning 

uchun u bog'lovchilik xususiyatlarini namoyon qilmaydi. Faqat nam issiq sharoitda 

ishlov berilganda (avtoklavlarda) u bog'lovchilik xususiyatlarini namoyon qiladi.  

B - C

2

S ning zichligi 3,28 ga teng, y - C

2

S niki esa 2,97 g/sm

3

 bo'ladi. 

Bclitning  gidravlik  faolligi,  alit  kabi  kristallarning  tuzilishi,  kristallarning 

o'Ichami, zichligi, yoriqlar va qo'shimchalarning strukturasiga (kirib qolganligiga) 

bog'liq.  Tojdor  chetli  dumaloq  zich  strukturali  o'rtacha  o'lchamlari  20  -  50  mkm 

bo'lgan belitli selitlar yuqori mustahkamlikka ega. Kristallarning tez parchalanishi 

tufayli  katta  sathni  hosil  qiluvchi  tizimlar  sementlarning  gidravlik  faolligini 

oshiradi.