Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi dehqonov r. S

b. Sirt dissosiasiyasi yo’li bilan peptizasiyalash. 
Bu sirt 
modifikasiya usuli qo’sh elektr qavat (QEQ) hosil bo’lishi bilan 
bog’labgan.
v. 
Eng ko ’p tarqalgan usul 
cho’kmani yuvish yo’li bilan
peptizasiya qilish 
xisoblanadi. Cho’kmadagi zarrachalar sirtida 
elektrolitning katta konsentrasiyasi xisobiga siqilgan qo’sh elektr qavat 
bo ’lganda qo ’llaniladi. Bunday cho’kmani suv bilan yuvilganda undagi 
elektrolit konsentrasiyasi kamayadi, qo’sh elektr qavat qalinligi ortadi; 
zarrachalar 
orasidagi 
elektrostatik 
o ’zaro 
tasirlar 
ancha 
uzoq 
masofalarda tasir qila boshlaydi va cho’kmani kolloid zarrachalari 
xolatigacha erishi boshlanadi.
14

---

Peptizatsiya murakkab jarayon bo'lib, u peptizatoming dispersion 
muxitga, cho'km a sirtiga adsorbilanishiga, sol’vat qavatlar hosil 
bo'lishiga bog’liq. Dumanskiyning fikricha, peptizatsiya vaqtida 
cho'km a bilan peptizator o'rtasida kompleks birikmalar tipidagi 
birikmalar (oraliq maxsulotlar) hosil bo'ladi; agar kolloid zarrachalar 
sirtiga stabilizatoming o 'zi yutilib kolloid eritma hosil qilsa, bunday 
peptizatsiya bevosita peptizatsiya deyiladi; agar kolloid zarrachalar 
sirtiga stabilizatoming o'zi yutilmay, balki uning erituvchi modda bilan 
hosil qilgan maxsulotlari yutilsa, bilvosita peptizatsiya deyiladi. 
Masalan: Fe(OH)3 cho'kmasiga FeCl3 ta'sir etilib, Fe(OH
)3
gidrolizini 
hosil qilish bevosita peptizatsiyadir, chunki bu xolda Fe3Q ionlari kolloid 
zarracha sirtiga yutilib, ularga musbat zaryad beradi: musbat zaryadli 
zarrachalar bir-biridan qochganligi tufayli cho'km a tezda yana 
erituvchiga tarqaladi (dispergatsiyalanadi).
mFe( O H )3 + n FeC l3 ->• {m[Fe(OH) 3 ] nFe3+ (n - х)С1 ' }3*+3* С Г
Fe(OH)3 ning iviq cho'km asiga HC1 ning kuchsiz eritmasini ta'sir 
ettirib, Fe(OH)3 gidrozolini hosil qilish bilvosita peptizatsiyaga misol 
bo'la oladi, chunki bu xolda peptizator rolini HC1 bilan Fe(OH)3 orasida 
sodir bo'ladigan reaktsiya maxsuloti FeOCl bajaradi. Bu peptizatsiya 
jarayonini quyidagicha yozish mumkin:
Fe(OH)3 + HC1 = FeOCl + 2H20
FeO C l 
F e O + + СГ 
{m[Fe(OH) 3 • nFeO + (n - х)С1 }*' + х С Г