Tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi dehqonov r. S

3. Dispers sistemalar va ularning hosil qilish usullari
Dispers sistemalarni olinish uchun turli usullar qo’llaniladi. 
Ulardan biri moddaning yirik zarrachalarini talab qilingan disperslik 
darajasigacha maydalashga asoslangan bo’lsa, ikkinchisi molekula va 
ionlami dispes faza o ’lchamigacha agregatlanib yiriklashnirishdan 
iboratdir. Shu nuqtai nazardan dispers sistemalarni olinish usullari 
quyidagicha:
1) dispergasiya;
2) kondensasiya.
Dispers sistemalarni olinishining dispergasiya usuli
1. Mexanik dispergasiya
Molekulalararo kuchlami yengishga asoslangan usuldir. Bunda 
tashqi kuch tasirida dispergasiya jarayonida erkin energiyani yig’ilishi 
sodir bo’ladi.
Dispergasiya deb qattiq yoki suyuq jismni inert muxitda 
maydalanishiga aytiladi. Bunda moddaning yoki yirik zarrachaning 
dispergasiyalanishi natijasida disperslik darajasi kuchli ravishda ortadi 
va solishtirma sirt yuzasiga ega bo’lgan dispers sistema hosil bo’ladi.
A 
F
» 0
3.1-rasm. Dispergasiya jarayoninig sxemasi.
13

---

Zarracha yoki moddani siqilishi, ishqalanishi, bolg’alanishi 
riat ijasida dispergasiyalanish sodir bo’ladi. Dispergasiyalash uchun 
kolldiy tegirmonlaridan foydalaniladi.
2. 
Cho’kmalarni 
fizik-kimyoviy 
usulda 
maydalash
(peptizasiya).
Dispers sistemalarni koagulyasiya maxsuloti b o’lgan agregatlami 
tashqi tasir yordamida qaytadan boshlang’ich zarracha xolatiga keltirishi 
peptizasiya deyiladi.
Cho’kmalami kollid eritmasiga o ’tkazishni uchta usuli bor:
a. Adsorbsion peptizasiya. 
Bunda elektrolit-stabilizator qo’shilish 
xisobiga ionlar adsorbsiyasida, zarrachalar sirtida hosil bo ’luvchi, qo’sh 
elektr qavat tufayli sodir bo’ladigan cho’kma zarralarini bir-biridan 
iarilish xolati.