1-ma’ruza: Til ijtimoiy, doim o’zgarib, rivojlanib turuvchi hodisadir. Reja

Til ijtimoiy hodisadir 
Ijtimoiy hodisa
deganda nimani tushunish kerak? Eng avval mana shu savolga 
javob berish lozim. “Ijtimoiy” degani yakka shaxsga emas, balki butun jamiyatga 
tegishli deganidir. Demak, nimaiki butun jamiyat uchun xizmat qilsa, jamiyat 
tomonidan rivojlantirilsa, shu narsa ijtimoiy hodisadir. Bunga birinchi navbatda 
til
kiradi. Adabiyot, san’at, madaniyat ham ijtimoiy hodisalardir, lekin bu hodisalarning 
asosida baribir til turadi.
Til odamlarning bir-birlari bilan muomalada bo‘lishi uchun yordam bеradigan eng 
muhim vositadir. Odamlar til vositasida o‘z fikrlarini, his-tuyg‘ularini ifodalaydilar. 
Insoniyat jamiyatining shakllanishida tilning roli bеqiyosdir. Til bo‘lmasa, 
jamiyatning bo‘lishi mumkin emas, chunki til insonlarni jamiyat sifatida jipslashtirib 
turuvchi buyuk ne’matdir. Bundan tashqari, til bir millatni boshqa millatdan ajratib 
turuvchi eng muhim belgilardan biridir. Til taqdiri jamiyat taqdiri bilan chambarchas 
bog‘liq. 
 
Manbalardan ma’lumki, hozirgi zamon fanlarini quyidagi yirik guruhlarga ajratish 
mumkin:
1. Tabiiy fanlar. 
2. Texnika fanlari. 
3. Ijtimoiy-gumanitar fanlar. 
4. Matematika fanlari.
Tilshunoslik
fani ijtimoiy-gumanitar fanlar guruhiga mansub bo‘lib, inson 
tili, ya’ni so‘zlashuv quroli uning o‘rganish obyektidir. “Tilshunoslik terminlarining 
izohli lug‘ati”da bu fanga shunday ta’rif beriladi: “Tilshunoslik til haqidagi, uning 

---

ijtimoiy tabiati,, vazifasi, ichki tuzilishi, tasnifi haqidagi; muayyan tillarning ish 
ko‘rish (faoliyat) qonunlari va tarixiy taraqqiyoti haqidagi fan”.
Tilshunoslik fani yuqoridagi guruh fanlarning ko‘pchiligi bilan aloqadordir.
Tilshunoslik va tabiiy fanlar. 
Har qanday til tovush tilidir, chunki nutq 
tovushlarning muayyan ketma-ketligidan iborat bo‘lgan so‘zlardan tashkil topadi. 
Nutq tovushlari esa