Stomatologik kasalliklar profilaktikasi

Mavzu bo‘yicha interaktiv usul: 
―Issiq kartoshka‖ usuli. 
Usulning asosiy qoidalari: 
-Uqituvchi trener qo‘lida "issiq kartoshka"ni ushlab, talabalarga o‘yin qoidasini tushuntiriladi 
-Qo‘lidagi kartoshkani istagan talaba qo‘liga uzatadi va kartoshka talabalar qo‘lidan-qo‘liga 
o‘tadi, bu paytda o‘qituvchi "stop" deb o‘yinni to‘xtatadi 
-"Issiq kartoshka" kimning qo‘lida qolsa, o‘sha talabaga oldindan tayyorlangan savol beriladi, 
talaba savolga qancha uzoq muddat o‘ylanib qolsa, shuncha qo‘li kuyib qolishi mumkin 
-Savol shunday tuzilgan bo‘lishi kerakki, javob qisqa, 2-3 so‘zdan iborat bo‘lishi kerak 
2. Ko‘rgazmali plakatlardan foydalanadi 
3. Slaydlar, multimedialardan foydalanadi 
4. Davolash ishlarini olib boradi
5. Mavzular asosida berilgan malumotlarni umumlashtiradi va xulosalaydi, faol ishtirokchi 
talabalarni ragbatlantiradi va umumiy baxolaydi 
Mavzu matni: 
Stomatologiya amalietida karies profilaktikasi maqsadida tarkibida ftor saqlamaydigan 
preparatlar ham keng ko‘lamda ishlatiladi. Bu preparatlar samaradorligi jihatdan ftor preparatlardan 
kolishmaydi. Ayniqsa ular ftoridlar bilan birgalikda qo‘llanilganda yaxshi natijalar beradi. 
Mazkur preparatlardan bugungi kunda yuqori samaradorlikka ega --bo‘lgani "Remodent"dir. 
"Remodent" preparati odontotrop ta‘sirga ega bo‘lib, kompleks minerallardan tashkil topgan. 
Remodent tarkibi (N.G.Paxomov, A.Ya.Luste, 1 9 8 3 ) :
K a l s t I y 
- 4,35% 
F o s f o r 
- 1,36% 
M a g n i y 
- 0,15% 
K a l i y - 0,20% 
N a t r I y 
- 16,0% 
X l o r - 30,0% 
O r g a n ik m o d d a l a r - 44,0% 
M a r g a n e ts, t e m ir, 
R u x, m i s va b o s h q a mikroelementlar - 100% gacha. 
Ushbu preparat rangi oq, poroshok shaklida bo‘lib, suvda yaxshi eruvchandir. Eritma xolida uni 1 sutka 
davomida saqlash mumkin. 3% li suvli eritma shaklida karies profilaktikasida, boshlang‘ich karies va 
giperesteziyada ishlatiladi. Bundan tashqari "Remodent" nomli tish tozalash pastasi sifatida ham ishlab 

---

175 
chiqilgan.; Karies profilaktikasi maqsadida tishlar yuzasiga ―applikastiya" usulida qo‘llaniladi. Yuvib 
tozalangan tishlar qatoriga 3% li remodent eritmasiga xo‘llangan paxta tamponlar har 5 minutda 
almashtirilib, 15-20 minut mobaynida ushlab turiladi. Muolajadan so‘ng 2 soat davomida ovqatlanish 
tavsiya etilmaydi. Bundan tashqari 3% li remodent eritmasi og‘izni chayish yo‘li bilan ham karies 
profilaktikasi tadbiri sifatida qo‘llaniladi. Og‘iz va tishlar 1 minutdan 3 marta 15-20 ml eritma 
bilan chayiladi. "Remodent" preparati bilan o‘tkaziladigan profilaktika tadbirining davolash kursi har 
kun yoki kun oralatib 3-5 marta o‘tkaziiladi. Bu muolajalar soni bir yilga etadi. 
Ma‘lumki homila ona kornida rivojlanayotgan, uning tishlari tarakkiy etaetgan davrda onaning 
ratsional oziqlanishi, organizmga kiraetgan mineral moddalar, vitaminlar kerakli darajada bo‘lishi bola 
turilgandan so‘ng chiqqan tishlari-kariesga turgun, sog‘lom bo‘lishida muhim ahamiyat kasb etadi. 
Shuning uchun, homila onaning muvofiqlashgan ovqatlanishining buzilishi, yetishmovchiliklar, 
umumiy kasalliklar, ovqat so‘rilishining buzilishi homiladorlik davrida, yoki bola tugilgandan so‘ng sodir bo‘lgan 
taqdirda, kamchiliklarni tuldirish maqsadida bolalarga mineral moddalar, vitaminlar tutuvchi preparatlarni ichish 
uchun tavsiya qilinadi. 
Kalsiy, fosfor saqlovchi preparatlar karies profilaktikasi maqsadida, ratsional ovqatlanish 
bo‘zilganda, 6 oygacha bola ona ko‘kragini emmagan taqdirda, dispepsiya, raxit, antibiotik va 
kortiqosteroidlar bilan bola uzoq muddat davolanganda tavsiya etiladi. Kalsiy va fosfor tutuvchi 
preparatlarni vitamin D 2 bilan birgalikda buyurish maqsadga muvofiqdir. Bu muolajalar qancha erta 
buyurilsa shuncha samarali hisoblanadi. Yaxshi natija olish maqsadida kutilayotgan sistemali kariesda 
mazkur preparatlarni tishlar mineralizastiyalanish davrida ichish va 2 yil mobaynida davom ettirilmog‘i 
lozim. 
Profilaktika maqsadida buyuriladigan muolajalar kursi yilda ikki marta 1 - 1 , 5 oy mobaynida 
tavsiya etiladi. Buyuriladigan preparatlar dozasi bolalar yoshi va sutkalik organizm talabidan kelib 
chiqib aniqlanadi. Kalsiy preparati yangi tug‘ilgan, -ko‘krak yoshidagi bolalar uchun 0 , 1 6 g; 6-7 yoshda 
- 0 , 3 - 0 , 5 g ; 7-14 yoshda -1 , 0 g. ni tashkil etadi. Fosfor miqdori ko‘krak yoshidagi bolalar 
uchun - 0 , 1 mg/kg, 3-6 yoshda - 0 , 0 5 mg/kg, 6 yoshdan yo‘q;ori bolalar uchun - 0 , 0 3 mg/kg ni tashkil 
etadi. 
Kalsiy preparati markaziy asab sistemasi faoliyatini yaxshilab, suyaklarni to‘ri rivojlanishini 
ta‘minlash bilan birgalikda, organizm sezgirligini pasaytiruvchi (desensibilizastiya) ta‘sirga ham egadir. 
Kalsiy glyukonat (tabletka, poroshok 0 , 5 g dan, 5% li eritmasi, meva siropida). 1-2 yoshli bolalar 
uchun - 0 , 2 5 dan ikki mahal; 2-6 yoshlilar uchun - 0 , 5 g dan ikki mahal ; 6 yoshdan kattalar uchun -
0 , 5 g dan uch mahal tavsiya etiladi. 
Kalsiy glisterofosfat (poroshok va tabletka holida 0 , 2 - 0 , 5 g dan chiqariladi). 
Tavsiya dozasi: 
1 yoshli bolaga - 0 , 0 5 dan kuniga 2-3 mahal; 
2 yoshli bolaga - 0 , 1 5 dan kuniga 2-3 mahal; 
3-4 yoshli bolaga - 0 , 2 5 dan kuniga 2-3 mahal; 
7 yosh va undan kattalarga - 0 , 2 5 dan kuniga 3 mahal. 
Agar kalsiy glisterofosfat laktat bilan granulalarda bo‘lsa ( a a - 0 , 2 5 dan): 3 yoshgacha 0 , 5 choy 
koshigida kuniga bir mahal; 3-5 yoshda 0 , 5 choy koshirida kuniga 2 mahal; 5 yosh va undan katta 
yoshlilar uchun 0,5 choy koshirida 3 mahal buyuriladi. 
Fitin - fosforning murakkab organik birikmasidan tayyorlangan preparat bo‘lib, tarkibida inozit 
fosfor kislotalarining kalsiyli, magniyli tuzlarini saqlaydi. Mazkur preparat suyaklar, tishlar o‘sishi va 
tarakkietini faollashtiradi, markaziy asab sistemasi faoliyatini yaxshilaydi. Fitin poroshok yoki tabletka 
holida ( 0 , 2 5 №40) chiqariladi. 
Tavsiya dozasi: 1 yoshda - 0 , 0 5 dan kuniga 2 mahal 
2 yoshda - 0 , 1 dan kuniga 2 mahal 3-4 yoshda - 0 , 1 5 dan kuniga 2 mahal 5-6 yoshda - 0 , 2 dan kuniga 2 
mahal 7 yoshda - 0 , 2 5 dan kuniga 2 mahal 8-14 yoshda - 0 , 2 5 dan kuniga 3 mahal ichish uchun buyuriladi. 
Kalsiy moddasiga boy mahsulotlar: sut qattiq mahsulotlari, dengiz balig‘i, holva, grechixa, suli. 
Baliq va go‘sht mahsulotlari fosforga boy hisoblanadi. 

---

176 
Mineral tuzlarning organizmga to‘la-to‘kis singishida, ftor moddasining organizmda me‘yoridan 
ko‘p 
KIRILISHINI 
oldini olishda, modda almashinuvi jarayonini me‘yorida kyechishini ta‘minlashda 
vitamin - darmondorilarining ahamiyati nixoyatda kattadir. Quyida ulardan ba‘zi birlarini ko‘rib utamiz. 
Vitamin- D2 organizmda kalsiy, fosfor almashuvini nazorat qilib, boshqarib ichaklardan mazkur 
moddalarning so‘rilishini
yaxshilaydi. 
Videxol vitamin D2 ning 0, 125% li moyli eritmasi, flakonlarda 5 , 1 0 , 3 0 ml shaklida chiqariladi. 
Tavsiya dozasi: 1 yoshda - kuniga 1 tomchidan 
2-3 yoshda - kuniga 2 tomchidan 
3-5 yoshda - kuniga 3 tomchidan 
5-8 yoshda -kuniga 4-5 tomchidan ichish uchun buyuriladi. 
Vitamin D2 ga boy mahsulotlar : tuxum sarigi, sut, saryog, —-zambururlar, achitkilar (drojji). 
Vitamin _B1_ —uglevod almashinuvi va markaziy nerv sistemasi faoliyatini mu‘tadillaydi. 
Drajje holida 0, 112 g dan №50 tadan, tabletkalar shaklida 0,005-0,01 g dan №50 tadan chiqariladi. 
Tavsiya dozasi: 3-7 yoshda - 0,005 g dan kuniga 1 marta 7 yoshdan yuqori - 0, 01 g dan kuniga 1 marta. 
B1 vitaminini kalsiy muddasiga boy oziq mahsulotlari bilan birgalikda buyurish samarali ta‘sirini 
ko‘rsatadi. B1 vitaminiga boy mahsulotlar bo‘lib: krupa, yirik tortilgan un, no‘xat, achitqi (drojji) 
hisoblanadi. 
Vitamin C — ko‘shuvchi to‘qima tuzilish va vazifasini to‘g‘ri ta‘minlovchi darmondori bo‘lib, 
organizmda ftor moddasini keragidan ortiqcha miqdorda yigilishiga barham beradi. Mazkur vitamin 
sabzavotlar (piy oz, pomidor, karam), mevalarda va rezavor mevalarda ko‘proq bo‘ladi. 
Vitamin A tish follikulalarini, epiteliy to‘qimasining turri . tarakkietini, o‘sishini ta‘minlaydi. A-vitamini 
saqlovchi oziq mahsulotlari: sut, jigar, sabzi ko‘katlar bo‘lib hisoblanadi.